Nazwy wyrobów cukierniczych w dawnym dyskursie reklamowym (z końca XIX i początku XX w.)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The aim of the paper is to describe the names of confectionery products used in advertising texts, such as price lists, posters, leaflets and inserts, from the end of the 19th and beginning of the 20th century. The article adopts the methodology of research on the thematic division of vocabulary (see Witaszek-Samborska 2005, Batko-Tokarz 2019). The analysis proves that due to the specificity of the community of trading and advertising discourse and its communication practices, the discussed vocabulary requires a very broad approach to the thematic field of names of confectionery products, which includes both sweet and dessert dishes and drinks, as well as their ingredients, semi-finished products and additives. Moreover, the important role of centuries-old linguistic contacts was confirmed, which resulted in numerous loanwords in the field of culinary vocabulary (including the names of confectionery products). The paper also shows the multitude, diversity and function of collocations, in which confectionery vocabulary is used.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Wykaz materiałów źródłowych
Google Scholar
„Cennik (Prix‑Courant) towarów kolonialnych herbaty i win w handlu Stanisława Feintucha w Krakowie w Rynku Głównym Rynek Nr. 45 «Szara kamienica»” 1890, BJ 222411, RARA III, XXVIII/186.
Google Scholar
„Cennik J. Wentzl Kraków”, Rynek Główny 19, ok. 1910, BJ 222411, RARA III, XXVII/126, nr 34.
Google Scholar
„Cennik Nr 2/1930 (bez zobowiązania ważny od 1 maja 1930) «Optima» S.A. dla wyrobów czekoladowych cukierniczych, Kraków – Biuro ul. Krakusa 7” 1930, BJ 222411, RARA III, XXVIII/73.
Google Scholar
„Cennik Nr 2/1930 (bez zobowiązania ważny od 1 maja 1930) «Optima» S.A. dla wyrobów czekoladowych cukierniczych, Kraków – Biuro ul. Krakusa 7” 1930, BJ 222411, RARA III, XXVIII/73.
Google Scholar
„Cennik towarów kolonialnych delikatesów win i różnych wódek firmy egzystującej od 1866 roku Edmund Klimek (dawniej Jan Janiga) w Krakowie przy Linii A–B” 1890, BJ 222411, RARA III, XXVIII/178.
Google Scholar
„Cennik towarów kolonialnych, delikatesów i zagranicznych z handlu, J. Kuczmierczyk & J. Brzeziński Kraków, ul. św. Anny L. 2, Preiscourant der Colonialwaaren & Delicatessen‑Handlung J. Kuczmierczyk & J. Brzeziński Krakau, Anna‑Gasse Nro 2”, b.r., BJ 222411, RARA III, XXVIII/42.
Google Scholar
Cennik „Parowej Fabryki Cukrów Deserowych A. Nowińskiego w Krakowie, ul. Bracka Nr. 5”, b.r., BJ 222411, RARA III, XXVIII/71.
Google Scholar
Cennik, „Juliusz Meinl. Import kawy i herbaty s.a.”, b.r., BJ 224772, RARA IV, C II, 62.
Google Scholar
Cennik, „Jan Michalik Cukiernia Lwowska Fabryka czekolady, kakao, cukrów deserowych warszawskich, pierników, herbatników Kraków Floryańska L. 45”, 1911–1914, MNK III‑ryc.-38354.
Google Scholar
„Józefa Czecha Kalendarz Krakowski” R. 58, 1889, http://mbc.malopolska.pl/publication/13772 (dostęp: 17.01.2024).
Google Scholar
„Józefa Czecha Kalendarz Krakowski” R. 63, 1894, http://mbc.malopolska.pl/publication/13772 (dostęp: 17.01.2024).
Google Scholar
„Józefa Czecha Kalendarz Krakowski” R. 79, 1910, http://mbc.malopolska.pl/publication/13772 (dostęp: 17.01.2024).
Google Scholar
Plakat reklamowy „Cukierni Lwowskiej Jana Michalika w Krakowie ulica Floryańska 45” (stylizowany na afisz teatralny „Mara i Ada”), 1906, MK D/471/1, 472/1.
Google Scholar
Ulotka reklamowa (w formie wizytówki z wierszykiem) czekolady firmy „A. Piasecki Kraków S.A.”, b.r., MK D/2526/1-8, 1984/D/173/6.
Google Scholar
Ulotka reklamowa „Ciastkarni Kraków, ul. Wybickiego 3 Gmach Z.U.P.U naprzeciw Parku Krak.”, b.r., BJ 224772, RARA IV, C V, 92.
Google Scholar
Ulotka reklamowa czekolady firmy „A. Piasecki S.A. Kraków”, ok. 1930, MK D/804/16, 1984K/5/5.
Google Scholar
Ulotka reklamowa wyrobów „Cukierni Lwowskiej i Fabryki Cukrów Warszawskich Jana Michalika” 1901, BJ 224772, RARA IV, II C, 125.
Google Scholar
„Wojciech Olszowski Kraków, Mały Rynek. Cennik towarów kolonialnych i delikatesów”,b.r., BJ 222411, RARA III, XXVIII/72.
Google Scholar
Wykaz skrótów
Google Scholar
SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, K. Mrowcewicz, P. Potoniec, t. 1–39 (praca w toku), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa 1956–2021, http://spxvi.edu.pl/wersja-cyfrowa/ (dostęp: 17.01.2024).
Google Scholar
SW – Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, Nakładem Prenumeratorów i Kasy Mianowskiego, Warszawa 1900–1927 (tzw. słownik warszawski), https://szukajwslownikach.uw.edu.pl/slownik-warszawski/ (dostęp: 17.01.2024).
Google Scholar
SWil – Elektroniczna edycja tzw. słownika wileńskiego: Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in., wydany staraniem i kosztem M. Orgelbranda, t. 1–2, Wilno 1861, https://eswil.ijp.pan.pl/ (dostęp: 17.01.2024).
Google Scholar
WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007–, https://wsjp.pl/ (dostęp: 17.01.2024).
Google Scholar
Bibliografia
Google Scholar
Akta komisyi wyznaczonej do zbadania sporu między piekarzami a pasztetnikami o bezprawne zabranie mąki, 1747–1749, Archiwum Narodowe w Krakowie:29/133/0/-/2.
Google Scholar
Akta zgromadzenia pasztetników, traktyerników i cukierników krakowskich, 1751–1869, Archiwum Narodowe w Krakowie: 29/133/0/-/3.
Google Scholar
Batko‑Tokarz B., 2019, Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego – teoria, praktyka, leksykografia, Kraków.
Google Scholar
Batko‑Tokarz B., 2021, Czego o jedzeniu i kulinariach dowiadujemy się z tematycznych klasyfikacji słownictwa, [w:] Polskie kulinaria. Aspekty historycznojęzykowe, regionalne i kulturowe, red. R. Przybylska, D. Ochmann, Kraków, s. 11–35.
Google Scholar
Bochnakowa A., 1984, Terminy kulinarne romańskiego pochodzenia w języku polskim do końca XVIII w., Kraków.
Google Scholar
Bochnakowa A., red., 2012, Wyrazy francuskiego pochodzenia we współczesnym języku polskim, Kraków.
Google Scholar
Borawski S., 2005, Podstawy idei poznawczej studiów nad dziejami używania języka. Esej o diachronii, [w:] Rozprawy o historii języka polskiego, red. S. Borawski, Zielona Góra, s. 13–61.
Google Scholar
Borejszo M., 1994, O nazwach napojów i potraw w poznańskich lokalach gastronomicznych, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” I, 21, s. 92–107.
Google Scholar
Boryś W., 2008, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Google Scholar
Czachur W., 2020, Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Wrocław.
Google Scholar
Dumanowski J., Jankowski R., wyd. i oprac., 2011, Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów i innych słodkości, a także przyrządzania wszelkich potraw, pieczenia chleba, i inne sekreta gospodarskie i kuchenne, Warszawa.
Google Scholar
Garlicki S., 2008, Sklepy Krakowa na początku XX wieku, Kraków.
Google Scholar
Grzmil‑Tylutki H., 2000, Francuski i polski dyskurs ekologiczny w perspektywie aksjologii, Kraków.
Google Scholar
Grzmil‑Tylutki H., 2010, Francuska lingwistyczna teoria dyskursu. Historia, tendencje, perspektywy, Kraków.
Google Scholar
Homola‑Skąpska I., 1996, Krakowskie cukiernie i kawiarnie w XIX wieku, „Annales Universitas Mariae Curie‑Skłodowska” LI (5), s. 43–61.
Google Scholar
Hryszko R., 2016, Andree apothecario pro confectionibus et electuariis – cukiernictwo w Polsce w czasach Jadwigi i Władysława Jagiełły między wschodem a zachodem Europy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 143, z. 3, s. 381–405.
Google Scholar
Kwaśnicka‑Janowicz A., Pałka P., 2021, Dyskurs handlowy Krakowa z końca XIX i początku XX wieku jako źródło do badań regionalizmów krakowskich, [w:] Język polski – między tradycją a współczesnością. Księga jubileuszowa z okazji stulecia Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, red. E. Horyń, E. Młynarczyk, P. Żmigrodzki, Kraków,
Google Scholar
s. 217–235.
Google Scholar
Lech‑Kirstein D., 2019, Proper Names and Common Names – Problems at the Frontier of Chrematonymy, „Annales Universitatis Mariae Curie‑Skłodowska” XXXVII, s. 143–154.
Google Scholar
Lehr‑Spławiński T., 1954, Element prasłowiański w dzisiejszym słownictwie polskim, [w:] tenże, Rozprawy i szkice z dziejów kultury Słowian, Warszawa, s. 138–148.
Google Scholar
Ochmann D., Przybylska R., red., 2019, Powiedziane po krakowsku. Słownik regionalizmów krakowskich, Kraków.
Google Scholar
Pałka P., 2022, Reklama handlowa w dawnym Krakowie. Praktyki komunikacyjne, Kraków.
Google Scholar
Przęczek‑Kisielak S., 2021, Źródła do badań krakowskiego słownictwa kulinarnego w ujęciu historycznym, [w:] Polskie kulinaria. Aspekty historycznojęzykowe, regionalne i kulturowe, red. R. Przybylska, D. Ochmann, Kraków, s. 57–102.
Google Scholar
Przyrembel Z., 1927, Historja cukrownictwa w Polsce, t. 1, Warszawa.
Google Scholar
Rachwał T., 2001, Kształtowanie się wiodących zakładów przemysłu cukierniczego w Krakowie do 1950 r., „Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego” 3, s. 199–220.
Google Scholar
Rutkiewicz‑Hanczewska M., 2021, Polskie i ukraińskie nazwy producentów słodyczy i ich wyrobów w ujęciu kontrastywnym, „Onomastic” LXV, nr 2, s. 285–303.
Google Scholar
Stanisław August zatwierdza artykuły zgromadzenia pasztetników krakowskich uchwalone przez starszych 30 XII 1765 r., a potwierdzone przez rajców krakowskich, 1766–1778, Archiwum Narodowe w Krakowie: 29/133/0/-/1.
Google Scholar
Tokarski R., 2014, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin.
Google Scholar
Witaszek‑Samborska M., 2005, Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań.
Google Scholar
Witaszek‑Samborska M., 2009, Słownictwo kulinarne w polszczyźnie miejskiej Poznania, [w:] Studia nad polszczyzną miejską Poznania, red. A. Piotrowicz, M. Witaszek‑Samborska, Poznań, s. 211–223.
Google Scholar