Niematerialne aspekty biedy odzwierciedlone w polskiej leksyce i frazeologii
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The paper is another contribution to research on the image of material deprivation, which is preserved in the Polish language. The material basis consists of fixed phrases relating to material deprivation seen from the panchronic perspective, which have been excerpted from phraseo- and paremiographic collections and dictionaries of the Polish language. The analysis of the material was carried out in the spirit of the Lublin school of cultural linguistics, and its purpose is the reconstruction of the elements that constitute the linguistic image of poverty in aspects which are non-material. The analysis of the collected material has demonstrated that in Polish phraseological and paremic resources, as well as in the semantic development of some words, an image of interpersonal relationships connected with poverty has been preserved: lack of respect, negligence and contempt, which are experienced by the poor in their relationships with the better-off ones, including family and friends; inappropriate treatment in legal terms, unfair allocation of goods, limited access to social promotion for people who come from impoverished families, or the need to hide one’s own situation. This contemptuous treatment of the poor is also manifested in some ways of calling such people and the whole communities. The phenomena that the phrasemes refer to are described in contemporary journalism and scientific studies.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Rozwiązanie skrótów
Google Scholar
DSS – A. Nagórko, M. Łaziński, H. Burkhardt, Dystynktywny słownik języka polskiego, Kraków 2004.
Google Scholar
EAPN – Europejska Sieć Przeciwdziałaniu Ubóstwu (European Anti‑ Poverty Network).
Google Scholar
ISJP – Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. I–II, Warszawa 2000.
Google Scholar
NKP – Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski
Google Scholar
(t. I–III), S. Świrko (t. IV), Warszawa 1969–1978.
Google Scholar
PSWP – Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. I–L, Poznań 1994–2005.
Google Scholar
SFJP – S. Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. I–II, wyd. V, Warszawa 1987.
Google Scholar
SFzP – A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz, Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, Warszawa 2005.
Google Scholar
SIP – L. Drabik, E. Sobol, A. Stankiewicz, Słownik idiomów polskich PWN, Warszawa 2006.
Google Scholar
SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
Google Scholar
SJP PWN – Słownik języka polskiego, wersja online powstała na podstawie Słownika 100 tysięcy potrzebnych słów, red. J. Bralczyk, wyd. I, Warszawa 2005; aktualizacja wersji online: L. Drabik.
Google Scholar
SL – S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1807–1814.
Google Scholar
SW – J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
Google Scholar
SWB – Słownik wyrazów bliskoznacznych, red. D. Ludwiczak, A. Piskadłowa, E. Tarka‑Huczek, wyd. poszerzone i zaktualizowane, Warszawa 1998.
Google Scholar
SWil – Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in, Wilno 1861; online: www.eswil.ijp.pan.pl/ (dostęp: 25.01.2024).
Google Scholar
USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. I–IV, Warszawa 2003.
Google Scholar
WSFJP – P. Müldner‑ Nieckowski, Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego: wyrażenia, zwroty, frazy, Warszawa 2004.
Google Scholar
WSFL – R. Lebda, Wielki słownik frazeologiczny, red. A. Latusek, Kraków 2008.
Google Scholar
WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007.
Google Scholar
Bibliografia
Google Scholar
Bartmiński J., 2009, Językowe podstawy obrazu świata, wyd. II, Lublin.
Google Scholar
Buttler D., 1978, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa.
Google Scholar
Chlebda W., 1993, Frazematyka, [w:]: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław, s. 327–334.
Google Scholar
Chlebda W., 2010, Na tropach reproduktów. W poszukiwaniu wielowyrazowych jednostek języka, Opole.
Google Scholar
Golinowska S. (red.), 2008, Od ubóstwa do wykluczenia społecznego: badania, koncepcja, wyniki, propozycje. Polska, Europa i Świat, Warszawa.
Google Scholar
Gumowska I., 2014a, „Bieda aż piszczy”, czyli obraz świata w bajce ludowej o biedzie, [w:] Slavica Iuvenum XV. Mezinárodní setkání mladých slavistů, Ostrava 1. a 2.4.2014, red. I. Jelínek i in., Ostrava, s. 140–146.
Google Scholar
Gumowska I., 2014b, Bieda w świadomości językowej mieszkańców Kożanówki na Lubelszczyźnie, [w:] Język w środowisku wiejskim, t. II: Gwara – społeczeństwo – kultura, red. E. Rudnicka‑ Fira, M. Błasiak Tytuła, Kraków, s. 273–282.
Google Scholar
Gumowska I., 2014c, Językowy obraz biedy w „Łomżyńskich tekstach gwarowych”, [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. XVIII, Językowa przeszłość i współczesność Mazowsza i Podlasia, red. H. Sędziak, D. Czyż, Łomża, s. 173–184.
Google Scholar
Gumowska I., 2016a, Bieda – wieloaspektowość konceptu w potocznych relacjach gwarowych w języku polskim, „Slavica” XLV, s. 44–55.
Google Scholar
Gumowska I., 2016b, Językowy obraz biedy w związkach frazeologicznych i paremiach o charakterze gwarowym, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków, s. 267–277.
Google Scholar
Gumowska‑ Grochot I., 2018, Zapracowani i biedni. Wybrane aspekty relacji praca – bieda w wypowiedziach mieszkańców wsi, [w:] Praca ludzka w perspektywie interdyscyplinarnej, red. A. Bagłajewski, J. Bartmiński, M. Łaszkiewicz, S. Niebrzegowska‑Bartmińska, Lublin, s. 293–308.
Google Scholar
Gumowska‑ Grochot I., 2020, Polska bieda w perspektywie etymologicznej, historycznojęzykowej i dialektologicznej, „Etnolingwistyka” 32, s. 51–65.
Google Scholar
Kostecki M., 2019, Obraz ubóstwa w dyskursie prasowym, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica” 23, s. 103–117.
Google Scholar
Lister R., 2007, Bieda, tłum. A. Stanaszek, Warszawa.
Google Scholar
Łozowski P., 1999, Panchronia, czyli językoznawstwo bez synchronii, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 25–50.
Google Scholar
Młynarczyk E., 2015a, Polski obraz BIEDY utrwalony w języku i kulturze, „Etnolingwistyka” 28, s. 147–165.
Google Scholar
Młynarczyk E., 2015b, Sposoby wyrażania niedostatku materialnego w polskiej leksyce i frazeologii, „Journal of Slavic Languages” 20, nr 2, s. 57–68.
Google Scholar
Młynarczyk E., 2016a, Językowy obraz pożywienia ludności wiejskiej w sytuacjach niedostatku materialnego (na przykładzie wybranych frazemów), [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków, s. 253–266.
Google Scholar
Młynarczyk E., 2016b, Zwielokrotnienie zjawisk jako składnik językowego obrazu świata w polskich przysłowiach na temat biedy, „Studia Slavica” 20, nr 1, s. 77–84.
Google Scholar
Młynarczyk E., 2018, Bieda w potocznej komunikacji językowej Polaków, [w:] „Kultura Komunikacji Językowej”, V: Kultura komunikacji potocznej w językach słowiańskich, red. A. Piotrowicz, M. Witaszek‑ Samborska, K. Skibski, Poznań, s. 221–230.
Google Scholar
Młynarczyk E., 2021, BIEDA jako polski koncept językowo‑kulturowy, Kraków.
Google Scholar
Piotrowicz A., Witaszek‑ Samborska M., 2021, Wykluczenie i wykluczony we współczesnej polszczyźnie, [w:] Język polski – między tradycją a współczesnością, red. E. Horyń, E. Młynarczyk, P. Żmigrodzki, Kraków, s. 138–149.
Google Scholar
Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, Kraków.
Google Scholar
Sikora E. 2019, „Z piyknyj miski siy nie najys” – czyli rola miłości w góralskim małżeństwie, „Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego” XXXII, s. 189–204.
Google Scholar
Sikora E., 2020, Frazeologia podhalańska w pamiętnikach i gawędach górali jako źródło rekonstrukcji językowego obrazu głodu, [w:] Słowiańska frazeologia gwarowa II, red. M. Rak, V. Mokienko, Kraków, s. 199–207.
Google Scholar
Sikora E., 2021, Między biedą a bogactwem na Podhalu – leksyka dotycząca warunków bytowych człowieka na podstawie tekstów gwarowych, „Studia Językoznawcze” XX, s. 147–159.
Google Scholar
Sobolewska K., 2021, Bieda i bogactwo w życiu dawnych Mazurów i Warmiaków, [w:] Polszczyzna jest zobowiązaniem, a dla niektórych pasją. Tom prac ofiarowanych prof. dr hab. Barbarze Falińskiej w 90. rocznicę urodzin, red. J. Porayski‑ Pomsta, K. Sobolewska, Warszawa, s. 79–97.
Google Scholar
Szarfenberg R. i in., 2010, Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Perspektywa badawcza, Warszawa.
Google Scholar
Tarkowska E. (red.), 2007, Ubóstwo i wykluczenie społeczne młodzieży, Warszawa 2007.
Google Scholar
Źródła internetowe
Google Scholar
Blewąska J., Urazińska A., 2010, Bieda się pogłębia. Tacy sami, a ściana między nami, https://wyborcza.pl/7,75968,8349260,bieda-sie-poglebia-tacy-sami-a-sciana-miedzy-nami.html (dostęp: 18.03.2024).
Google Scholar
Cieślak-Wróblewska A., 2018, Dziedziczenie biedy wciąż groźne, https://www.rp.pl/gospodarka/art1810861-dziedziczenie-biedy-wciaz-grozne (dostęp: 18.03.2024).
Google Scholar
EAPN, Jak mierzy się ubóstwo w Polsce, http://www.eapn.org.pl/o-ubostwie/jak-mierzy-sie-ubostwo-w-polsce/ (dostęp: 18.03.2024).
Google Scholar
Forsal.pl, Dziedziczenie biedy w Polsce i UE. Jak sytuacja materialna rodziców wpływa na zagrożenie ubóstwem ich dzieci?, https://forsal.pl/praca/wynagrodzenia/artykuly/8305214,dziedziczenie-biedy-polska-sytuacja-materialna-rodzicow-i-dzieci-ubostwo.html (dostęp: 18.03.2024).
Google Scholar
Kołodziejek E., 2023, Komunikacja inkluzywna. Odpowiedzialność za słowo, https://etykajezyka.pl/komunikacja-inkluzywna-odpowiedzialnosc-za-slowo/ (dostęp: 18.03.2024).
Google Scholar
Porażka A., 2019, Polska bieda nie zniknęła, przyczaiła się tylko i wygląda inaczej, https://kobieta.wp.pl/polska-bieda-nie-zniknela-przyczaila-sie-tylko-i-wyglada-inaczej-6427938873690241a (dostęp: 2.03.2024).
Google Scholar
Raport GUS, https://stat.gov.pl (dostęp: 18.03.2024).
Google Scholar
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1969, http://doroszewski.pwn.pl/ (dostęp: 19.03.2024).
Google Scholar
Słownik języka polskiego, wersja online powstała na podstawie Słownika 100 tysięcy potrzebnych słów, red. J. Bralczyk, wyd. I, Warszawa 2005; aktualizacja wersji online: L. Drabik, https://sjp.pwn.pl (dostęp: 20.03.2024).
Google Scholar
Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in, Wilno 1861, https://eswil.ijp.pan.pl/ (dostęp: 2.02.2024).
Google Scholar
Szarfenberg R., 2012, Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce – pomiar, wyjaśnianie, strategie przeciwdziałania, http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/uiws2012a.pdf (dostęp: 25.03.2024).
Google Scholar
Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007–, https://wsjp.pl (dostęp: 19.03.2024).
Google Scholar
Wincewicz-Price A., 2020, Bieda to stan umysłu; Ubogi, czyli kto, „Tygodnik Gospodarczy PIE”, nr 34, https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/08/Tygodnik-Gospodarczy-PIE_34-2020.pdf (dostęp: 26.02.2024).
Google Scholar