Książka obrazkowa jako przekład intersemiotyczny – "Król Maciuś Pierwszy" w obrazach Iwony Chmielewskiej
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
A picturebook as an intersemiotic translation of a source text involves a complex process of negotiating and generating meaning by interpretation, selection and mediation. When there is a considerable time gap between the first publication of the source text and its translation into a new visual modality, additional concerns appear that further complicate the process. To what extent is modernization recommended or needed? How does the unfolding of social practices and historical change affect the generation of meanings? What are the illustrator’s loyalties? The dynamic development of multimodal (polysemiotic) texts leads to the reinterpretation and expansion of Jakobson’s classic category of intersemiotic translation. It is used in the study of visual literature, which raises methodological questions as to whether book illustrating is a translational activity. Today intersemiotic translation seems much closer to adaptation or “resemiotization” (O’Halloran et al. 2016) than to interlingual translation proper. Thus the study of discrepancies, shifts and changes, rather than the pursuit of equivalence, may offer new insights. A case in point is the artistic picturebook Jak ciężko być królem [How Hard It Is to Be a King] (2018) by Iwona Chmielewska, who provides a contemporary visual interpretation of the almost century-old King Matt the First (Król Maciuś Pierwszy) (1923). Written by a Polish-Jewish pedagogue, educator and writer, Janusz Korczak’s poignant and multilayered novel about a child king is a recognizable children’s classic with four English translations available. Drawing on desrciptive translation studies, the aim of the article is to analyze the picturebook at hand as an intersemiotic translation, mapped against the existing translation series. What are its translational and pictorial dominant features? What characterizes the artist’s multimodal strategies in representing the source text? How is the unsettling or ambiguous content mediated? Last but not least, the articles focuses on interdiscursivity to inquire how the societal and institutional context as well as the discourse of memory surrounding Janusz Korczak’s death in the Holocaust affect the meaning and where and how they ‘place’ the author and his child hero.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Adamska A., 2015, Gra w kolory. Rola barw w średniowiecznym systemie komunikacji społecznej, „Roczniki Historyczne” 81, s. 7–34.
Google Scholar
Baluch A., 2003, Król Maciuś Pierwszy, [w:] Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B. Tylicka, G. Leszczyński, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 202.
Google Scholar
Baszewska M., 2016, Architektura picture booka. Twórczość Iwony Chmielewskiej, „Sztuka edycji” 2, s. 115–123.
Google Scholar
Bednarczyk A., 2018, Rola tłumacza a potrzeby epoki (koncepcje rosyjskie), „Między Oryginałem a Przekładem” 24/1 (39), s. 9–23.
Google Scholar
Bednarczyk A., 2019a, Analiza pretranslatorska, [w:] Ł. Bogucki, J. Dybiec-Gajer, M. Piotrowska, T. Tomaszkiewicz, Słownik polskiej terminologii przekładoznawczej, Kraków, s. 16.
Google Scholar
Bednarczyk A., 2019b, Dominanta przekładowa [w:] Ł. Bogucki, J. Dybiec-Gajer, M. Piotrowska, T. Tomaszkiewicz, Słownik polskiej terminologii przekładoznawczej, Kraków, s. 30.
Google Scholar
Borodo M., 2020, English Translations of Korczak’s Children’s Fiction. A Linguistic Perspective, Cham: Palgrave Macmillan.
Google Scholar
Borodo M., 2021a, Swearing, Smoking, Spitting, Spanking: On Translators’ Treatment of Several “Inexcusably Bad Habits” in the English Translations of Janusz Korczak’s Król Maciuś Pierwszy [w:] Mediating Practices in Translating for Children: Tackling Controversial Topics, red. J. Dybiec-Gajer, A. Gicala, Peter Lang, s. 249–265.
Google Scholar
Borodo M., 2021b, Król Maciuś Pierwszy, czyli polska powieść dla dzieci najczęściej tłumaczona na język angielski, „Porównania” 1(28), s. 444–462.
Google Scholar
Brzuska-Kępa A., 2013, Czytanie obrazu. O „myślących książkach” Iwony Chmielewskiej, [w:] Media a czytelnicy. Studia o popularyzacji czytelnictwa i uczestnictwie kulturowym młodego pokolenia, red. M. Antczak, A. Brzuska-Kępa, A. Walczak-Niewiadomska, Łódź, s. 303–328.
Google Scholar
Czerwińska A., Sztyma T., 2018, Bez tytułu, [w:] Jak ciężko być królem, I. Chmielewska, 2018, Lusowo, bn.
Google Scholar
Chmielewska I., 2012, Trzy pytania do Iwony Chmielewskiej. Rozmawia Marzanna Kuszyńska, http://www.rodzinneczytanie.pl/iwony-chmielewskiej (dostęp 15.07.2021).
Google Scholar
Chmielewska I., 2018, W Polsce Króla Maciusia, https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2018/11/W-Polsce-kr%C3%B3la-Maciusia.pdf (dostęp 15.07.2021).
Google Scholar
Chrobak M., 2012, Restless Boys. Seven Portraits, “Pedagogy. Educational Journal” 84 (9), s. 1453–1461.
Google Scholar
Czernow A., 2017, The King of Misrule, [w:] Child Autonomy and Child Governance in Children’s Literature: Where Children Rule, red. B. Sundmark, Ch. Kelen, 2017, New York: Routledge, s. 134–149.
Google Scholar
Dybiec-Gajer J., (w druku), Boys’ Friendship or More? Re-examining Korczak’s King Matt the First and its Translations, [w:] Navigating Children’s Literature Through Controversy. Glocal and Transcultural Perspectives.
Google Scholar
Dymel-Trzebiatowska H., Szyłak J., Cackowska M. (red.), 2018, 2021, Książka obrazkowa. Leksykon. T 1 i T. 2, Poznań.
Google Scholar
Erdmann S.L., Gawronska Pettersson B., 2019, Norwegian Translations of Anne of Green Gables: Omissions and Textual Manipulations, [w:] Languages, Cultures, Worldviews; Focus on Translation, red. A. Głaz, Palgrave Macmillan, Cham, s. 349–366.
Google Scholar
Fimiak-Chwiłkowska A., 2012, Die Welt in Kinderworten. Zum Problem der Übersetzung der Kinderliteratur am Beispiel des Romans Król Maciuś I (1923) von Janusz Korczak in zwei deutschen Übersetzungen, „Studia Germanica Gedanensia” 27, s. 196–210.
Google Scholar
Fimiak-Chwiłkowska A., 2017, O dwóch niemieckich przekładach powieści Janusza Korczaka Król Maciuś Pierwszy, [w:] E. Pieciul-Karmińska, B. Sommerfeld, A. Fimiak-Chwiłkowska, Między manipulacją a autonomicznością estetyczną. Przekład literatury dla dzieci, Poznań, s. 87–114.
Google Scholar
Głowiński M., 1986, O intertekstualności, „Pamiętnik Literacki” 77(4), s. 75–100.
Google Scholar
Hallberg K., 1982, Litteraturvetenskapen och bilderboksforskningen, „Tidskrift för litteraturvetenskap”, s. 3–4.
Google Scholar
Hallberg K., 2022, Ikonotext revisited – ett begrepp och dess historia, „Barnelitterært forskningstidsskrift. Nordic Journal of ChildLit Aesthetics”, 13(1), s. 1–10.
Google Scholar
Jakobson R., 1959/2000, On Linguistic Aspects of Translation, [w:] The Translation Studies Reader, red. L. Venuti, Londyn, s. 113–118.
Google Scholar
Jakobson R., 2009, O językoznawczych aspektach przekładu, przeł. L. Pszczołowska, [w:] Współczesne teorie przekładu. Antologia, red. P. Bukowski, M. Heydel, Kraków, s. 43–49.
Google Scholar
Jaworek M., 2013, Twórczość Korczaka w świetle teorii mitu: odczytanie psychoanalityczne i strukturalne, [w:] Janusz Korczak. Pisarz, red. A. Czernow, Warszawa.
Google Scholar
Kaźmierczak M., Od przekładu intersemiotycznego do intersemiotycznych aspektów tłumaczenia, „Przekładaniec” 34, s. 7–35.
Google Scholar
Ketola A., 2021, Visual explicitation in intersemiotic translation, “STRIDON: Studies in Translation and Interpreting” 1(1), s. 103–122.
Google Scholar
Klingberg G., 1986, Children’s Fiction in the Hands of the Translators, Lund.
Google Scholar
Kostecka W., Leszczyński G., Skowera M., 2021, Kamienie milowe w dziejach polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Leśmian – Korczak – Brzechwa, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 11(14), s. 203–222.
Google Scholar
Kotkowska M., 2018, To, co pomiędzy słowem a obrazem – znaki, symbole i metafory wizualne w autorskich książkach Iwony Chmielewskiej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Poetica” 6, s. 112–135.
Google Scholar
Kwiatkowska A., 2021, Jak narysować pamięć? Zagłada w polskich ilustrowanych książkach dla dzieci, „Porównania” 1(28), s. 123–139.
Google Scholar
Lach M., 2016, Król Maciuś pierwszy jako homo viator, „Kształcenie literackie. Dydaktyka Polonistyczna” 2(11), s. 64–70.
Google Scholar
Ługowska J., 1997, Baśń w twórczości Janusza Korczaka, [w:] Janusz Korczak. Pisarz – wychowawca – myśliciel, red. H. Kirchner, Warszawa.
Google Scholar
Manasterska-Wiącek E., 2012, Primum non nocere, czyli o ukrytej dominancie w przekładzie, „Między Oryginałem a Przekładem” 18, s. 331–348.
Google Scholar
Manasterska-Wiącek E., 2015, Dyfuzja i paradyfuzja w przekładach literatury dla dzieci, Lublin.
Google Scholar
Pereira N., 2008, Book Illustration as (Intersemiotic) Translation: Pictures Translating Words, “Meta” 53 (1), s. 103–119.
Google Scholar
Rędzioch-Korkuz A., 2021, Translation as Dialogue of Constraints, Warszawa.
Google Scholar
Rogoż M., 2013a, Polskie edycje dylogii o królu Maciusiu Janusza Korczaka, [w:] Janusz Korczak. Pisarz, red. A. Czernow, Warszawa.
Google Scholar
Rogoż M., 2013b, Książki Janusza Korczaka na polskim rynku wydawniczym, „Toruńskie Studia Bibliologicznie” 1(10), s. 41–67.
Google Scholar
Rybak K., 2018, Dzieciom... ludziom nigdy nie jest lekko. Recenzja książki „Jak ciężko być królem” Iwony Chmielewskiej, https://kulturaliberalna.pl/2018/12/25/krzysztof-rybak-recenzja-ksiazki-jak-ciezko-byc-krolem-kl-dzieciom/ (dostęp 15.07.21).
Google Scholar
Rybak K., 2019, I (nie) żyli długo i szczęśliwie. Konstrukcje zakończeń w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, „Literatura ludowa” 1, s. 1–23.
Google Scholar
Sikorska M., 2018, Pamięć i wzruszenie. Dopóki niebo nie płacze Iwony Chmielewskiej (do wierszy Józefa Czechowicza i fotografii – najprawdopodobniej – Abrama Zylberberga), [w:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice.
Google Scholar
Sikorska M., Smyczyńska K., 2014, Ewangelia według Korczaka. Pamiętnik Blumki Iwony Chmielewskiej, [w:] Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzież y, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice, s. 151–159.
Google Scholar
Sikorska M., Smyczyńska K., 2020, Ethical Engagement in Iwona Chmielewska’s Picturebooks, “Bookbird” 58(3), s. 72–76.
Google Scholar
Sobolewska A., 1992, Mistyka dnia powszedniego, Warszawa.
Google Scholar
Sobolewska A., 1997, Od magii do mistyki. Powieści inicjacyjne Janusza Korczaka, [w:] Janusz Korczak. Pisarz – wychowawca – myśliciel, red. H. Kirchner, Warszawa.
Google Scholar
Solarz M., 2018, Geograficzno-polityczny atlas Polski. Polska w świecie współczesnym, Warszawa.
Google Scholar
Staniów B., 2006, Z uśmiechem przez wszystkie granice. Recepcja wydawnicza przekładów polskiej książki dla dzieci i młodzieży, Wrocław.
Google Scholar
Van Coillie J., 2021, Diversity can change the world. Children’s literature, translation and images of childhood, [w:] Children’s Literature in Translation Texts and Contexts, red. J. van Coillie, J. MacMartin, Leuven: Leuven University Press, s. 141–156.
Google Scholar
Waleryszak L., 2006, Tłumaczenie literatury dziecięcej Janusza Korczaka – o konieczności „dawaniu dzieciom tego, co najlepsze”, „Przekładaniec” 16(1), s. 57–68.
Google Scholar
Weigt Z., 2019, Między tekstem oryginału a tłumaczeniem. Kilka spostrzeżeń o języku Janusza Korczaka, „Література та культура Полісся” № 95. Серія „Філологічні науки” № 12, s. 250.
Google Scholar
Wilkoń J., Hołobut A., 2009–2010, Sztuka akompaniamentu. Z Józefem Wilkoniem rozmawia Agata Hołobut, „Przekładaniec” 22–23, s. 295–306.
Google Scholar
Wincencjusz-Patyna A., 2013, Korczak ilustrowany, „Quart” 1(27), s. 53 –69.
Google Scholar
Wincencjusz-Patyna A., 2018, Jak książkę obrazkową postrzega historyczka sztuki? Oczywistości i wątpliwości, „Ars Educandi”, nr 18, s. 81–87.
Google Scholar
Wójcik-Dudek M., 2019, Król Korczak w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Koncepcje pedagogiczne Janusza Korczaka a muzealne przestrzenie edukacyjne, „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media”, nr 4 (35), s. 7–27.
Google Scholar
Wysłouch S., 2010, Literatura i semiotyka, Warszawa.
Google Scholar
Zhang H., 2020, Exploring Intersemiotic Translation Models. A Case Study of Ang Lee’s Films, Durham theses, Durham University, Durham E-Theses, http://etheses.dur.ac.uk/13736/ (dostęp 12.07.2022).
Google Scholar