Związek semantyczny między jednostkami leksykalnymi roślina i zwierzę – próba określenia relacji na podstawie analiz leksykograficznych i korpusowych

Abstrakt

W artykule przedstawiono próbę sprawdzenia, czy relację semantyczną między jednostkami leksykalnymi roślina i zwierzę można interpretować jako relację opozycji dwuczłonowej. Relację sprawdzano poprzez analizę definicji leksykograficznych zawartych w 10 współczesnych słownikach języka polskiego oraz poprzez poszukiwanie w zdaniach z Narodowego Korpusu Języka Polskiego zestawu funkcji par opozycyjnych, wykorzystywanego w ostatnich dziesięcioleciach w pracach dotyczących różnych języków. Przeprowadzone analizy nie pozwalają na jednoznaczne kwalifikowanie relacji między wyrazami roślina i zwierzę jako semantycznej opozycji dwuczłonowej. Stwierdzono, że wyrazy roślina i zwierzę rzadko traktowane są w słownikach polskich jako hiponimy tego samego najbliższego hiperonimu oraz że rzadko definiowane są poprzez cechy wyraźnie kontrastujące ich znaczenie. W zbiorze 1291 zdań z korpusu, w których współwystępują wyrazy roślina i zwierzę, udało się wyodrębnić większość funkcji charakterystycznych dla typowych przykładów par o przeciwstawnym znaczeniu, przy czym zdania z takimi funkcjami stanowią prawie 90% analizowanego zbioru zdań. Jednakże łączny udział funkcji podkreślających różnice między rośliną a zwierzęciem jest ponad trzykrotnie mniejszy niż łączny udział funkcji z grupy redukującej różnice.