Z historii polskiego słownictwa erotycznego – nazwy intymnych części ciała w dawnym socjolekcie przestępczym
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The author discussed a few sexualisms - names of sexual body parts. He excerpted lexical material from Polish historical studies from the 19th century and the beginning the 20th century. In the article the author presented the provenance of some expressivisms. He analysed less familiar and forgotten names of breast (bust), vulva (vagina) and male member (penis): i.e.: jabłuszka (‘apples’), bufory (‘buffers’), fujara (‘ninny’), flet (‘flute’), węgorz (‘eel’), mona (from Italian), bilkałe (from Yiddish). Mostly studied words is neo-semantism, less often - borrowings. The author put the analyzed words in the context of linguistic and cultural taboos (he mentioned euphemization and vulgarization). The text is inviting to join a discussion; some observations of the author are provoking to debate. The author presented the etymology of this vocabulary, but he also hypothesized the origin of several lexemes.
Downloads
Article Details
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Bartmiński J., 1974, „Jaś koniki poił” (Uwagi o stylu erotyku ludowego), „Teksty. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” nr 2 (14), s. 11–24.
Google Scholar
Basso W., 2003, Dizionario da scarsela veneto-italiano. Provincia di Padova, Padova.
Google Scholar
Beszterda I., Szpingier B., 2006, Eufemismo in italiano. Interdizione verbale nel lessico legato alla sessualita femminile , „Studia Romanica Posnaniensia” t. XXXIII, s. 219–226.
Google Scholar
Birczyńska J., 1984, Słownik erotyczny „Fraszek” Jana Kochanowskiego, [w:] Jan Kochanowski i epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1530-1980, red. T. Michałowska, Warszawa, s. 334–348.
Google Scholar
[Блатная музыка, s.n.], 1923, Блатная музыка. Словарь жаргона преступников, Издание управления уголовного розыска республики, Москва.
Google Scholar
Boggione W., Casalengo G., 2000, Dizionario letterario del lessico amoroso. Metafore, eufemismi, trivialismi, Torino.
Google Scholar
Boy-Żeleński T., 1931, Słowa cienkie i grube, Warszawa.
Google Scholar
Broszko M, 2017, Jak „dzyndzyk z nici w kłębek ułożonych” stał się nazwą męskiego członka – analiza historycznojęzykowa wybranych nazw narządów płciowych w polszczyźnie, „Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego” t. 30, s. 37–49.
Google Scholar
Brzezina M., 1986, Polszczyzna Żydów, Warszawa – Kraków.
Google Scholar
[Собрание выражений, s.n.], 1859, Собрание выражений и фраз, употребляемых в разговоре с петербургскими мошенниками, „Северная пчела” nr 282, s. 1129–1130.
Google Scholar
Хобзей, Н., Сімович O., Ястремська Т., Дидик-Меуш Г., 2012, Лексикон львівський. Поважн о і на жарт, Львів.
Google Scholar
Dąbrowska A., 1992, Eufemizmy mowy potocznej, [w:] Język a kultura. Tom 5: Potoczność w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz., F. Nieckula, Wrocław, s. 119–178.
Google Scholar
Dąbrowska A., 2001, Pocieszyć się małżeńską danią – dawne i współczesne poetyckie słownictwo erotyczne, [w:] Współczesna leksyka. Część 1, red. K. Michalewski, Łódź, s. 42–53.
Google Scholar
Dąbrowska A., 2002, Stereotyp polskiego słownictwa erotycznego, [w:] Język – stereotyp – przekład, red. E. Skibińska, M. Cieński, Wrocław, s. 69–75.
Google Scholar
D'Onghia L., 2011, Un'esperienza etimologica veneta. Per la storia di „mona”, Padova.
Google Scholar
Dubisz S., 1999, Tytułem przedmowy – o seksie i seksualizmach, [w:] J. Lewinson, Słownik seksualizmów polskich, Warszawa, s. I–VI.
Google Scholar
Engelking A., 1984, Istota i ewolucja eufemizmów (na przykładzie zastępczych określeń śmierci), „Przegląd Humanistyczny” nr 6, s. 115–129.
Google Scholar
Foucault M., 2000, Historia seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, Warszawa.
Google Scholar
Geller E., 1994, Jidysz – język Żydów polskich, Warszawa.
Google Scholar
Geller E., 2008, Jidysz „od kuchni“ – polszczyzna we współczesnej koszernej kuchni żydowskiej, [w:] Jews and Slavs. Vol 21: Jews, Poles and Russians, red. W. Moskovich, I. Fijałkowska‑Janiak, Jerusalem – Gdańsk, s. 40–56.
Google Scholar
Горбач O., 2006, Арѓо в Україні, Львів.
Google Scholar
Grabias S., 1981, O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Lublin, s. 16–28.
Google Scholar
Grabias S., 2010, Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 240–250.
Google Scholar
Grześkowiak R., 2013, Poeta i piersi, [w:] Amor curiosus. Studia o osobliwych tematach dawnej poezji erotycznej, Warszawa, s. 11–68.
Google Scholar
Habela J., Kurzowa Z., 1989, Lwowskie piosenki uliczne, kabaretowe i okolicznościowe do 1939 roku, Kraków.
Google Scholar
Kania S, 1972, Grypsera, „Poradnik Językowy” z. 10, s. 597–602.
Google Scholar
Kędzierski W., 1994, Wpływ gwary więziennej na język innych środowisk, „Prace Filologiczne”, t. XXXIX, s. 217–222.
Google Scholar
Klemensiewicz Z., 1965, Higiena językowego obcowania, „Język Polski” XLV, z. 1, s. 1–8.
Google Scholar
Kleszczowa K., 1992, Izolowanie leksyki erotycznej, [w:] Eros – Psyche – Seks. Materiały z konferencji „Język a erotyka”, red. R. Piętkowa, Katowice, s. 73–81.
Google Scholar
Kołodziejek E., 2005, Socjolekt przestępczy jako kanwa kulturowa współczesnych subkultur, [w:] tejże, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin, s. 43–72.
Google Scholar
Koniusz E., 2001, Polszczyzna z historycznej Litwy w „Słowniku gwar polskich” Jana Karłowicza, Kielce.
Google Scholar
Koniusz E., 2003, „Boża podszewka” w „Słowniku gwar polskich” Jana Karłowicza, [w:] Pogranicza języków, pogranicza kultur. Studia ofiarowane Elżbiecie Smułkowej, red. A. Engelking, Warszawa, s. 127–130.
Google Scholar
Krawczyk-Tyrpa A., 2001, Tabu w dialektach polskich, Bydgoszcz.
Google Scholar
Królikowska S., 1975, O współczesnym słownictwie przestępców, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1” z. 110, s. 55–77.
Google Scholar
Krótki Z., 2014, Eufemistyczne nazwy stosunku seksualnego w historii języka polskiego, [w:] Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii. T. 5, red. J. Przyklenk, Katowice, s. 140–153.
Google Scholar
Krótki Z., 2018, Średnio- i nowopolskie nazwy dolegliwości kobiecych, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” t. 13, s. 74–86.
Google Scholar
Krzyżanowski J. (wyb. i opr.), 1998, „Kiedy mię Wenus pali”. Staropolskie wiersze swawolne, wszeteczne i niezawstydne, Szczecin.
Google Scholar
Małocha A., 1994, Żydowskie zapożyczenia leksykalne w socjolekcie przestępczym, [w:] Język a kultura. Tom 10: Język subkultur, red. J. Anusiewicz, B. Siciński, Wrocław, s. 135–170.
Google Scholar
Milewski S, 1971, Gwara przestępcza i jej przenikanie do języka ogólnego, „Poradnik Językowy” z. 2, s. 89–97.
Google Scholar
Morawski J., 1968, O potrzebie badania gwary przestępczej, „Przegląd Penitencjarny” nr 1 (17), s. 72–80.
Google Scholar
Morsztyn J.A., 1883, Jabłka (Gadka), [w:] tegoż, Poezye oryginalne i tłomaczone, Warszawa, s. 60.
Google Scholar
Morsztyn J.A., 1883, Na jabłko, [w:] tegoż, Poezye oryginalne i tłomaczone, Warszawa, s. 69.
Google Scholar
Możdżonek A. (wyb. i opr.), 2009, Sekscytacje. Antologia polskiej literatury frywolnej, rubasznej i obscenicznej, Brwinów.
Google Scholar
Nawrocki S. (wyb. i opr.), 1995, Amor dziś moim hetmanem. Erotyki wszeteczne i wstydliwe, Warszawa.
Google Scholar
Pacuła J., 2017, „Prezerwatywa”, „kondom”, „gumka” – o nazwach pewnego środka antykoncepcyjnego i ochronnego w historii polszczyzny, „Półrocznik Językoznawczy Tertium”, nr 2, z. 2, s. 1–21.
Google Scholar
Pacuła J., 2019, Kilka zapomnianych ekspresywnych nazw strażników więziennych. (Nie)oczywista proweniencja, „Świat Słowo” nr 2 (33), s. 245–258.
Google Scholar
Pacuła J, 2020, Nie tylko „klawisz”, nie tylko „ment” – z historii kilku socjolektalnych nazw policjantów i funkcjonariuszy więziennych, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XXVI, nr 1 (w druku).
Google Scholar
Попов В.Ф., 1912, Словарь воровского и арестантского языка, Киев.
Google Scholar
Потапов С.М., 1927, Словарь жаргона преступников, Москва.
Google Scholar
Przybylska R., 1987, Współczesne polskie słownictwo erotyczne, [w:] Język – Teoria – Dydaktyka. Materiały VIII Konferencji Młodych Językoznawców-Dydaktyków (Karpacz 3–6. 03. 1983). Tom 8, red. M. Preyzner, Kielce, s. 97–109.
Google Scholar
Rykaczewski E., 1886, Słownik języka polskiego podług Lindego i innych nowszych źródeł. Tom 2, Berlin.
Google Scholar
Skowronek B., 2012, Językowe konceptualizacje czynności autoerotycznych. Rekonesans lingwistyczno-kulturowy, „Studia de Cultura” nr 4, s. 148–157.
Google Scholar
Skwierczyński K., 2011, Mury Sodomy. Piotra Damianiego „Księga Gomory” i walka z sodomią wśród kleru, Kraków.
Google Scholar
Stępniak K., 1973, Nazwy gwary złodziejskiej, „Poradnik Językowy” z. 4, s. 209–213.
Google Scholar
Трахтенберг В.Ф., 1908, Блатная музыка („жаргон“ тюрьмы), Санкт-Петербург.
Google Scholar
Trembecki S., 1996, Oda Pirona do Priapa, [w:] „Płodny jest świat w występki”. Antologia polskiej libertyńskiej poezji erotycznej XVIII wieku, wyb. i oprac. W. Nawrocki, Piotrków Trybunalski, s. 68.
Google Scholar
Weissberg J., 1988, Jiddisch. Eine Einführung, Bern.
Google Scholar
Widłak S., 1963, Tabu i eufemizm w językach nowożytnych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXII, s. 89–102.
Google Scholar
Widłak S., 1968, Zjawisko tabu językowego, „Lud” t. 52, s. 7–25.
Google Scholar
Wolska B., 2012, Bez winy i wstydu. Seksualność w polskiej poezji obscenicznej o tematyce erotycznej doby Oświecenia, „Napis” nr 18, s. 59–88.
Google Scholar
Wolska B., 2015, Utwory erotyczne i obsceniczne Adama Naruszewicza – inspiracje, metaforyka, słownictwo, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica” [Zeszyt specjalny], s. 117–135.
Google Scholar
Zakrzewski B., 1974, O twórczości obscenicznej Aleksandra Fredry, „Pamiętnik Literacki”, nr 65, z. 3, s. 37–53.
Google Scholar
Zgółkowa H., 1994, Grypsera w szkole. Przenikanie słownictwa środowisk przestępczych do żargonu uczniowskiego, [w:] Słowa służebne. Prace ofiarowane Profesor Monice Gruchmanowej na 70-lecie Jej Urodzin, red. H. Zgółkowa, Poznań, s. 41–47.
Google Scholar