Selected personal expressivisms in Silesian naming women who conduct themselves immorally
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
The article presents selected personal expressivisms occurring in Silesian and naming women who conduct themselves immorally. The purpose of the research was to find out which of the lexical units that emerged were or are present in general Polish and Silesian, and in which meanings they function today. Using the method of historical‑linguistic and cultural analysis, an attempt was made to answer the question of the viability of the studied expressivisms in Silesian, as well as to check their presence and frequency in the Korpus Ślōnskij Mŏwy. The observations made on the Silesian vocabulary naming women who conduct themselves immorally proved its richness and metaphorical nature. Moreover, they indicated that the studied lexical units belonged to various semantic fields, related to tools/objects of common use (motyka, graca, hadra), the animal world (gid/gizd, haduła, hyrpa), dirt (gizd, hadra) or the sphere of witchcraft and supernatural forces (hyrpa). This, in turn, convinces of the deprivation of subjectivity of the people who were referred to by the analyzed slice of lexis.
Downloads
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Author, submitting a text to the editorial board of the journal “Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica", certifies that the content of the article has not been published so far and that the work does not violate in any way the copyright or related rights of other person, as well as other rights of third parties, and that no one's rights to the work (or any part thereof) have been missed. After signing the contract, the property rights to the published materials are transferred to the Scientific Publisher of the University of the National Education Commission, Krakow.
“Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” is an open access journal, and all its content is made available free of charge to users and institutions under the Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 license (attribution, non-commercial use, no derivative works). Under this license, the authors agree that their work may be lawfully reused for any purpose, except for commercial purposes, without the prior consent of the author or publisher. Everyone can read, download, copy, print, distribute and process these works, provided that the author's marking and the original publication place are correct. Published texts may not be used to create derivative works (e.g. to translate and publish in another language without the consent of the publisher). This is in line with the BOAI (Budapest Open Access Initiative) definition. "Studia Linguistica" does not charge for submitting or processing articles.
References
Bartmiński J., 2001, Styl potoczny, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin.
Google Scholar
Grabias S., 1981, O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Lublin.
Google Scholar
Iżykowska M., 2015, »Nieprzyjemne wyrazy publicznie czynił«. Agresja językowa w dialekcie śląskim w XIX i XX w., [w:] »Ty bestya! Ty kamelo!« Agresja językowa w polszczyźnie śląskiej (1845–1938). Wypisy źródłowe z akt sądów rozjemczych powiatu strzeleckiego przechowywanych w Archiwum Państwowym w Opolu, red. M. Iżykowska, A. Starczewska‑Wojnar, Opole, s. 35–60.
Google Scholar
Kąś J., 1994, Kulturowy stereotyp mężczyzny i kobiety w środowisku wiejskim (na materiale gwar orawskich), [w:] Płeć w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, K. Handke, Wrocław, s. 119–130.
Google Scholar
Kąś J., 2003, Słownik gwary orawskiej, Kraków.
Google Scholar
Kostecka‑Sadowa A., 2020, Charakterystyka słowotwórcza ekspresywnych nazw człowieka w gwarze polskiej obwodu lwowskiego (wybrane przykłady), „Gwary Dziś” XII, s. 289–297.
Google Scholar
Kowalska A., 1990, Ludowe słownictwo ekspresywne a polszczyzna ogólna, [w:] „Studia Linguistica Polono‑Slovaca” III, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 175–181.
Google Scholar
Krasowska D., 2018, Ekspresywne nazwy osób w języku licealistów i studentów białostockich, „Białostockie Archiwum Językowe” XVIII, s. 99–114.
Google Scholar
Krawczyk‑Tyrpa A., 2001, Tabu w dialektach polskich, Bydgoszcz.
Google Scholar
Kucharzyk R., 2020, Gwarowe ekspresywizmy osobowe w wypowiedziach internautów. Kontekstowe uwarunkowania ekspresywności, [w:] Język zwierciadłem kultury, red. E. Wierzbicka‑Piotrowska, Warszawa, s. 59–72.
Google Scholar
Mączyński M., 2021, Gwarowe nazwy kobiet z sufiksem »-ula«, „LingVaria” XVI(31), s. 199–209.
Google Scholar
Mitrenga B., 2020, Terminologia związana z ekspresywnością języka i leksyką ekspresywną w ujęciu historycznym. Prolegomena, „Polonica” XL, s. 105–121.
Google Scholar
Niepytalska‑Osiecka A., 2016, Kogo lub co można »zaorać«?, „Język Polski” XCVI(3), s. 114–117.
Google Scholar
Nowak K., 2015, Śląskie słownictwo gwarowe dotyczące domów mieszkalnych, zabudowań gospodarczych oraz ich wyposażenia, „Studia Śląskie” LXXVII, s. 185–200.
Google Scholar
Ożóg K., 1981, O współczesnych polskich wyrazach obraźliwych, „Język Polski” XLI, s. 179–187.
Google Scholar
Pacuła J., 2020, Leksyka dotycząca »najstarszego zawodu świata« w polskim socjolekcie przestępczym z XIX i początku XX wieku, „Acta Universitatis Wratslaviensis. Studia Linguistica” XXXIX, s. 127–150.
Google Scholar
Peisert M., 2005, Leksyka wartościująca w konfliktowych strategiach komunikacyjnych, [w:] „Język a Kultura”, t. 17: Życzliwość i agresja w języku i kulturze, red. A. Dąbrowska, A. Nowakowska, Wrocław, s. 289–295.
Google Scholar
Piechnik A., 2010, Gwarowe ekspresywizmy osobowe określające człowieka mówiącego, [w:] Symbolae gramaticae in honorem Boguslai Dunaj, red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, Kraków, s. 205–212.
Google Scholar
Piechnik A., 2018, Stopień znajomości niektórych gwarowych ekspresywizmów osobowych przez młodych mieszkańców wsi, [w:] Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych, red. R. Przybylska, M. Rak, A. Kwaśnicka‑Janowicz, Kraków, s. 331–337.
Google Scholar
Piechnik‑Dębiec A., 2011, Gwarowe ekspresywizmy dotyczące osób dorosłych a określenia dzieci. Wstęp do językowego obrazu dziecka, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Russologica” IV, s. 187–193.
Google Scholar
Radkowska‑Walkowicz M., 2009, Czystość i znaczenie (recenzja książek Mary Douglas: »Czystość i brud« oraz »Ukryte znaczenia«), „Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka”, z. 1, s. 199–205.
Google Scholar
Rak M., 2017, Z dziejów »Słownika gwar polskich« Jana Karłowicza. Kartoteka i działania wydawnicze, „LingVaria” XII, 2(24), s. 263–288.
Google Scholar
Rejter A., 2006, Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo‑komunikacyjne konteksty potoczności, Katowice.
Google Scholar
Ruszkowski M., 2016, Rzeczownik ‘kobieta’ jako przykład melioryzacji, „Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego” XXIX, s. 175–181.
Google Scholar
Rutkowski M., 2001, Kilka uwag o ekspresywności jednostek onimicznych, „Prace Językoznawcze” III, s. 125–133.
Google Scholar
Siuciak M., 2010, Język śląski – problem terminologiczny czy społeczny?, „Białostockie Archiwum Językowe” X, s. 267–277.
Google Scholar
Siuciak M., 2011, Historyczne podstawy świadomości narodowej Ślązaków, „Białostockie Archiwum Językowe” XI, s. 223–235.
Google Scholar
Sobolewska K., 2023, Nazwy kobiet w gwarach Warmii i Mazur, „Poradnik Językowy” II, s. 57–64.
Google Scholar
Tambor J., 2008, Etnolekt śląski jako język regionalny. Uzasadnienie stanowiska, [w:] Śląsko godka: materiały z konferencji »Śląsko godka – jeszcze gwara czy jednak już język« z 30 czerwca 2008 roku, red. J. Tambor, Katowice, s. 116–119.
Google Scholar
Tambor J., 2012, Językowe wyróżniki emocjonalności w etnolekcie śląskim, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LVIII, s. 343–352.
Google Scholar
Walczak B., 2006, Brud a społeczeństwo. Funkcja marginalizacji kategorii z perspektywy antropologii społecznej, „Kultura i Społeczeństwo” L(4), s. 143–156.
Google Scholar
Wicherkiewicz T., 2008, Opinia w kwestii poselskiej inicjatywy ustawodawczej o nadanie śląskiemu statusu języka regionalnego, [w:] Śląsko godka: materiały z konferencji »Śląsko godka – jeszcze gwara czy jednak już język« z 30 czerwca 2008 roku, red. J. Tambor, Katowice, s. 120–124.
Google Scholar
Wojtkiewicz I., 2002, Ekspresywnie o człowieku w »Słowniczku gwary augustowskiej« Aleksandra Osipowicza, „Białostockie Archiwum Językowe” II, s. 227–236.
Google Scholar
Wyderka B., 2003, Śląskie myślenie o języku? (Odpowiedź Tomaszowi Kamuselli), „Przegląd Zachodni” II, s. 219–233.
Google Scholar
Wyderka B., 2008, O normalizacji języka śląskiego, [w:] Śląsko godka: materiały z konferencji »Śląsko godka – jeszcze gwara czy jednak już język« z 30 czerwca 2008 roku, red. J. Tambor, Katowice, s. 31–38.
Google Scholar
Wyderka B., 2010, Gdy dialekt staje się językiem, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LV, s. 285–292.
Google Scholar
Zgółkowa H., 1991, Leksyka ekspresywna jako wyróżnik potocznej odmiany współczesnej polszczyzny, [w:] Język potoczny jako przedmiot badań językoznawczych, red. S. Gajda, Z. Adamiszyn, Opole, s. 45–52.
Google Scholar
Źródła internetowe:
Google Scholar
Pudendum femininum, [w:] Słownik anatomiczny, https://anationary.github.io/pl/slownik‑anatomiczny/lacinski‑polski/pudendum_femininum‑vulva/ (dostęp 5.02.2025).
Google Scholar
Co znaczy słowo »gizd«?, [w:] Słownik śląski Radia eM, https://www.radioem.pl/att/6917980.09-06-2021-Co‑znaczy‑slowo‑gizd (dostęp 27.01.2025).
Google Scholar
Co oznacza słowo »motyka«?, [w:] Słownik śląski Radia eM, https://www.radioem.pl/att/5625550.05-06-19-Co‑oznacza‑slowo‑motyka (dostęp 5.01.2025).
Google Scholar
Gizd, [w:] SileSłownik, https://silling.org/slownik/gizd (dostęp 27.01.2025).
Google Scholar
Jóźwikowski M., 2012, Mitologia jakiej (pewnie) nie znacie, https://www.mimuw.edu.pl/~mj202819/files/mitologia.pdf (dostęp 7.11.2025).
Google Scholar