Opoczyński słowniczek gwarowy Jana Łosia (1886 r.)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Wśród XIX-wiecznych kolekcji ludoznawczych ważne miejsce zajmują słowniczki gwarowe, w tym charakteryzowany przeze mnie pod względem leksykograficznym słowniczek opoczyński autorstwa Jana Łosia (1886). W artykule przedmiotem opisu jest zarówno jego makro-, jak i mikrostruktura. Słowniczek ten stanowi dobre źródło do badań historii języka: polszczyzny regionalnej, jej bogactwa leksykalnego i dawnej leksykografii gwarowej.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Biela J., 1891, Spis wyrazów zebranych we wsi Żarnówce nad Skawą, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 374–384.
Google Scholar
Cinciała A., 1998, Słownik dialektyczny Księstwa Cieszyńskiego z dodatkiem przysłowiów i frazeologii, Wisła.
Google Scholar
Cygan S., 1997, Stan badań nad gwarami kieleckimi, [w:] Tradycja badań dialektologicznych w Polsce. Księga referatów z sesji językoznawczej w Olsztynie, red. H. Sędziak, Olsztyn, s. 102–118.
Google Scholar
Cygan S., 1998, Ksiądz Władysław Siarkowski (1840–1902) jako dialektolog-amator, [w:] Studia językoznawcze. Praca zbiorowa, red. W. Kupiszewski, Kielce–Warszawa, s. 97–106.
Google Scholar
Cygan S., 2002, Gwara w pracach etnograficznych Zygmunta Wasilewskiego, [w:] Zygmunt Wasilewski — polityk — krytyk — regionalista, red. M. Meducka, Kielce, s. 145–160.
Google Scholar
Cygan S., 2003, Materiały etnograficzne z okolic Pińczowa księdza Władysława Siarkowskiego jako źródło do badań nad gwarami polskimi, [w:] Ks. W. Siarkowski, Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Pińczowa, do druku przygotowali K. Bracha, B. Wojciechowska, L. Michalska-Bracha, Kielce, s. LXXIII–XC.
Google Scholar
Cygan S., 2005a, Ludoznawcze zainteresowania kieleckiej inteligencji, [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce, s. 11–27.
Google Scholar
Cygan S., 2005b, Jan Łoś jako językoznawca, [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce, s. 307–319.
Google Scholar
Cygan S., 2015, Trzy dziewiętnastowieczne małopolskie słowniczki gwarowe, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 7–23.
Google Scholar
Cygan S., 2018a, Gwara w świadomości mieszkańców wsi (na przykładzie Kielecczyzny i Opoczyńskiego), [w:] Język a kultura, t. 28: Świadomość językowa w ujęciu antropologiczno-kulturowym, red. A. Burzyńska-Kamieniecka, Wrocław, s. 25–43.
Google Scholar
Cygan S., 2018b, Słownik gwary opoczyńskiej, Opoczno (+CD).
Google Scholar
Cygan S., 2020a, Miejsce gwary opoczyńskiej w lokalnej prasie (na przykładzie kieleckich „Przemian”), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” XV, s. 50–66.
Google Scholar
Cygan S., 2020b, Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe księdza Władysława Siarkowskiego z perspektywy leksykograficznej, „Gwary Dziś” XII, s. 220–245.
Google Scholar
Dembowski B., 1891, Spis wyrazów i wyrażeń używanych na Podhalu jako uzupełnienie poprzednich zbiorów, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 301–317.
Google Scholar
Gloger Z., 1893, Słownik gwary ludowej w okręgu tykocińskim, „Prace Filologiczne” IV, s. 795–904.
Google Scholar
Jaros I., 2001, Gwary opoczyńskie na tle językowego pogranicza Małopolski i Mazowsza, Łódź.
Google Scholar
Kamińska M., 1956, Uwagi o rozwoju gwary opoczyńskiej, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” IV, s. 55–60.
Google Scholar
Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Google Scholar
Karaś H., 2012, Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe jako przedmiot badań językoznawczych, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 55–64.
Google Scholar
Karłowicz J., 1871, Poradnik dla zbierających rzeczy ludowe, Warszawa.
Google Scholar
Kąś J., 2014, Gwara w słowniku gwarowym, [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, red. M. Rak, K. Sikora, Kraków, s. 23–31.
Google Scholar
Kupiszewski W., 2011, Co z tego pozostało? (O pewnej gwarze po stu latach), „Prace Filologiczne” LXII, s. 155–162.
Google Scholar
Krzyżanowski J., 1989, Zygmunt Gloger i jego Encyklopedia staropolska, [w:] Z. Gloger, Encyklopedia staropolska ilustrowana, ze wstępem J. Krzyżanowskiego, s. 1–16.
Google Scholar
Leksykografia. Słownik specjalistyczny, 2020, red. M. Bielińska, Kraków.
Google Scholar
Łoś J., 1904, Znaczenie Słownika gwar polskich, [w:] Życie i prace Jana Karłowicza (1836–1903). Książka zbiorowa wydana staraniem i nakładem redakcji „Wisły”, Warszawa, s. 176–180.
Google Scholar
Mały Atlas Gwar Polskich, 1957–1970, t. I–XIII, red. K. Nitsch i M. Karaś, Kraków.
Google Scholar
Matlakowski W., 1891, Zbiór wyrazów ludowych dawnej Ziemi Czerskiej, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 362–373.
Google Scholar
Matlakowski W., 1894, Słownik wyrazów ludowych zebranych w Czerskiem na Kujawach, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” V, s. 127–147.
Google Scholar
Mátyás K., 1891, Słowniczek gwary ludu zamieszkującego wschodnio-południową najbliższą okolicę Nowego Sącza (wsie: Zawada, Nawojówka, Brzeziny, Kunów, Jamnica, Poręba, Bielowice i Dąbrówka Polska), „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 318–335.
Google Scholar
Miodunka W., 1989, Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa.
Google Scholar
Okoniowa J., 2013, Słownik gwar polskich Jana Karłowicza. Dziedzictwo. Inspiracje. Wyzwania, „Prace Filologiczne” LXIV, s. 245–258.
Google Scholar
Pelcowa H., 2003, Synonimia i wieloznaczność w słowniku gwarowym, [w:] Gwary Dziś 2: Regionalne słowniki i atlasy gwarowe, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 203–216.
Google Scholar
Reichan J., Woźniak K., 2001, Perspektywy polskiej leksykografii gwarowej, [w:] Gwary Dziś 1: Metodologia badań, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 33–42.
Google Scholar
Rzeszowski L., 1891, Spis wyrazów ludowych z okolicy Żywca, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 353–361.
Google Scholar
Sobotka P., 2020, O zasługach Jana Łosia dla polskiego językoznawstwa i kultury polskiej, [w:] My z Nich 4: Spuścizna językoznawców polskich XX wieku, red. Z. Greń, K. Kleszczowa, Z. Zaron, Warszawa, s. 101–116.
Google Scholar
Szymczak M., 1966, Charakterystyka gwary opoczyńskiej, „Literatura Ludowa”, R. X, z. 2–3, s. 7–10.
Google Scholar
Tomaszewska E., 2015, Oskar Kolberg i ks. Władysław Siarkowski – współpraca i wkład w dokumentację kultury ludowej Kielecczyzny, [w:] Ja daję właśnie materiał… O dziele Oskara Kolberga w dwusetną rocznicę Jego urodzin, red. E. Antyborzec, Poznań, s. 329–337.
Google Scholar
Tyrpa A., 2015, Językoznawstwo w Dziełach wszystkich Oskara Kolberga, [w:] Ja daję właśnie materiał… O dziele Oskara Kolberga w dwusetną rocznicę Jego urodzin, red. E. Antyborzec, Poznań, s. 91–108.
Google Scholar
Urbańczyk S., 1993, Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751–1950), Kraków.
Google Scholar
Waga A., 1860, Abecadłowy spis wyrazów ludowego języka w okolicach Łomży, Wizny i przyległych, „Biblioteka Warszawska” II, s. 748–760.
Google Scholar
Wasilewski Z., 1889, Słowniczek wyrazów ludowych we wsi Jaksicach, „Prace Filologiczne” V, s. 90–98.
Google Scholar
Woźniak K., 2000, Stan polskiej leksykografii gwarowej pod koniec XX wieku, [w:] Słowiańskie słowniki gwarowe, red. H. Popowska-Taborska, Warszawa, s. 17–51.
Google Scholar
Wronicz J., 2010, Mały słownik gwar polskich, „Prace Filologiczne” LVIII, s. 457–469.
Google Scholar
Wysoczański W., 2015, Materiały językowe w Kolbergowskim przekazie źródłowym, [w:] Ja daję właśnie materiał… O dziele Oskara Kolberga w dwusetną rocznicę Jego urodzin, red. E. Antyborzec, Poznań, s. 107–124.
Google Scholar
Zawiliński R., 1887, O sposobie gromadzenia materyałów etnograficznych, „Wisła” I, s. 3–8, 43–48.
Google Scholar
Złoża J., 1891, Zbiór wyrazów używanych w okolicach Chochołowa, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” IV, s. 341–352.
Google Scholar
Żmigrodzki P., 2003a, O kilku błędach w słownikach języka polskiego, [w:] Śląskie studia lingwistyczne, red. K. Kleszczowa, J. Sobczykowa, Katowice, s. 96–103.
Google Scholar
Żmigrodzki P., 2003b, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice.
Google Scholar