Miejsce gwary opoczyńskiej w lokalnej prasie (na przykładzie kieleckich „Przemian”)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The local press is hardly ever used for dialectological studies. Press texts from the Kielce monthly “Przemiany”; 1970-1989 can be a valuable source of language material for both the study of the language system of the Opoczno dialect and the dialect lexicon. They are represented by 26 chats from the Opoczno area and Opoczno proverbs. For the purpose of this article, I have extracted dialect vocabulary - 61 words from chats - and compared them with dictionary materials from other sources of Polish dialect lexicography: a collection of K. Dejna’s folk vocabulary, Słownik gwar małopolskich (Glossary of Little Poland dialects), Słownik gwary opoczyńskiej (Glossary of Opoczno dialects), the alphabetical index of words from the dictionary Słownik polskich gwar (Dictionary of Polish dialects). The research results show differences in the resources of this lexicon in the sources listed. They confirm the usefullness of press materials for lexicographic research.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Adamczyk M., 1991, Cztery epoki prasy Kielecczyzny 1811–1956, Kraków–Kielce.
Google Scholar
Cygan S., 2005a, Ludoznawcze zainteresowania kieleckiej inteligencji, [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce, s. 11–27.
Google Scholar
Cygan S., 2005b, Jan Łoś (1860–1928) jako językoznawca, [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce, s. 307–319.
Google Scholar
Cygan S., 2016, Z zagadnień dialektologicznych Kielecczyzny w prasie lokalnej (na przykładzie „Radostowej”), „Prace Filologiczne” LXIX, s. 41–58.
Google Scholar
Cygan S., 2018, Słownik gwary opoczyńskiej, Opoczno.
Google Scholar
Dejna K., 1962–1968, Atlas gwarowy województwa kieleckiego, Łódź, t. 1-6, 800 map.
Google Scholar
Dejna K., 1974–1985, Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. XX–XXI.
Google Scholar
Dejna K., 1994, Atlas gwar polskich. Sektor VII (kielecki), Łódź.
Google Scholar
Doroszewski W. (red.), 1958–1973, Słownik języka polskiego, t. I–XII, Warszawa.
Google Scholar
Dubisz S., 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945–1975), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Google Scholar
Gala S., 2014, Kierunki zmian w gwarach polskich (zarys problemu), [w:] tegoż, Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych, red. I. Jaros, Łódź, s. 241–250; przedruk z: Kultura, język, edukacja, red. R. Mrózek, Katowice 2000, s. 129–138.
Google Scholar
Gala S., Frank-Rakowska G., Gala-Milczarek B., 2010, Indeks alfabetyczny i indeks a tergo do „Słownictwa ludowego...” Karola Dejny, Łódź.
Google Scholar
Jachimczyk A., 2002, Życie kulturalne Kielc 1945–1975, Kielce.
Google Scholar
Jaros I., 2001, Gwary opoczyńskie na tle językowego pogranicza Małopolski i Mazowsza, Łódź.
Google Scholar
Kamińska M., 1956, Uwagi o rozwoju gwary opoczyńskiej, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. IV, s. 55–60.
Google Scholar
Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Google Scholar
Karłowicz J., 1900–1911, Słownik gwar polskich, Kraków, t. I–VI [t. IV–VI ułożył J. Karłowicz, do druku przygotował J. Łoś, Kraków 1906–1911].
Google Scholar
Kępa-Mętrak J., 1999, Między misją a rzemiosłem. Kieleckie środowisko dziennikarskie w latach 1945–1989, Kielce.
Google Scholar
Kępa-Mętrak J., 2005, Co w prasie piszczy? Charakterystyka świętokrzyskich dzienników regionalnych, „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej”, t. 9, s. 111–134.
Google Scholar
Kępa-Mętrak J., 2012, Ustawicznie czujni... O dziennikarzach regionu kielecko-radomskiego (i nie tylko), Warszawa.
Google Scholar
Krzyżanowski J. (red.), 1965, Słownik folkloru polskiego, Warszawa.
Google Scholar
Labocha J., 1990, Opowiadania ludowe ze Śląska Cieszyńskiego w Czechosłowacji w świetle pragmalingwistyki tekstu, Kraków.
Google Scholar
Łoś J., 1886, Gwara opoczyńska. Studium dialektologiczne, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, t. XI, s. 147–190.
Google Scholar
Łoś J., 1886, Porównanie fonetycznych właściwości kilku gwar polskich, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, t. XI, s. 191–218.
Google Scholar
Nitsch K., 1960, Wybór polskich tekstów gwarowych. Warszawa.
Google Scholar
Pająkowska-Kensik M., 2014, O gwarze kociewskiej we współczesnych tekstach „Pomeranii”, [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”. Kraków, 27–28 września 2013 r., ed. M. Rak i K. Sikora, Kraków, s. 345–349.
Google Scholar
Piechnik A., 2014, Gwara w języku lokalnej prasy (na przykładzie „Głosiciela”), [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”. Kraków, 27–28 września 2013 r., red. M. Rak i K. Sikora, Kraków, s. 305-311.
Google Scholar
Popławski E., 2014, Frazemy z biblijnymi nazwami osobowymi w gwarach polskich, Kraków.
Google Scholar
Popławski E., 2017, Rok rolniczo-gospodarski w świetle przysłów w gwarach polskich (od św. Macieja – 24 lutego do św. Pawła – 29 czerwca), [w:] Język w regionie, region w języku 2, red. B. Osowski, J. Kobus, P. Michalska-Górecka i A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 289–303.
Google Scholar
Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, Kraków.
Google Scholar
Reichan J. (red.), 1999, Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich” (t. I: A–O, t. II: P–Ż), Kraków.
Google Scholar
Reichan J., 2002, Zarys dziejów badań nad dialektem środkowo- i północnomałopolskim, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Karolowi Dejnie, red. S. Gala, Łódź, s. 407–418.
Google Scholar
Serkowska K., 2011, Język kaszubski w miesięczniku „Pomerania” w latach 1963–2011, „Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego”, s. 242–249.
Google Scholar
Siuda M., 2012, Prasa województwa kieleckiego w latach 1944–1989. Studium historyczno--prasoznawcze, Kielce.
Google Scholar
Sławkowa E., 2003, Być stela. Z zagadnień edukacji regionalnej na Śląsku Cieszyńskim, Katowice.
Google Scholar
Słownik gwar polskich. Źródła, 1977, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej PAN w Krakowie pod kier. M. Karasia, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar
Szpila G., 2003, Krótko o przysłowiu, Kraków.
Google Scholar
Szydłowska N. (red.), 2008, Mądrość jako wartość w przysłowiach ludowych. Materiały z badań, Białystok.
Google Scholar
Szymczak M., 1966, Charakterystyka gwary opoczyńskiej, „Literatura Ludowa”, z. 2–3, s. 7–10.
Google Scholar
Wolny H., 1973, Od „Gazety Kieleckiej” (1870) do „Przemian” (1970), „Zeszyty Kieleckie. Historia – Literatura – Kultura”, Łódź, s. 158–172.
Google Scholar
Wronicz J. (red.), 2009, Mały słownik gwar polskich, opracował zespół: R. Kucharzyk, A. Niezabitowska, J. Reichan, M. Tokarz, W. Wójcicka, J. Wronicz, Kraków.
Google Scholar
Wronicz J. (red.), 2016, Słownik gwar małopolskich, t. I: A–Ó, opracował zespół: M. Buława, B. Grabka, E. Grześkiewicz, J. Kozioł, R. Kucharzyk, A. Niezabitowska, E. Popławski, M. Tokarz, A. Tyrpa, J. Wronicz, B. Ziajka, Kraków.
Google Scholar
Wronicz J. (red.), 2017, Słownik gwar małopolskich, t. II: P–Ż, opracował zespół: M. Buława, B. Grabka, A. Kostecka-Sadowa, R. Kucharzyk, A. Niezabitowska, E. Popławski, M. Tokarz, A. Tyrpa, J. Wronicz, B. Ziajka, Kraków.
Google Scholar
Zieniukowa J., 1959, Sprawy języka i literatury kaszubskiej w niektórych czasopismach regionalnych, „Literatura Ludowa”, 1959, nr 1–2, s. 23–26.
Google Scholar