„Mała ojczyzna” Ślązaka we frazeologizmach i przysłowiach gwarowych (Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk, Śląsk Opolski)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The article presents an analysis of phrases and proverbs with a toponymic component, which were excerpted from lexicographic sources recording Silesian dialects. The object of description is the image of “a little motherland”, or to be more precise, little Silesian motherlands (Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk oraz Śląsk Opolski), which is present in those units (i.e. phrases and proverbs). Thanks to particular toponyms in phraseology and paremiology, the following aspects of old times reality have been preserved: administrative centers, the development of industry and railroading, mental health care, education, prison system, agriculture, craftsmanship, trade, religious life, dialectal differences between residents of neighbouring towns, real estate.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Adamowski J., 2005, Językowo-kulturowy obraz miast polskich zawarty w przysłowiach, „Twórczość Ludowa”, nr 1/4, s. 30–37.
Google Scholar
Biolik M., 1993, Nazwy własne w mazurskich pieśniach ludowych z XIX wieku, [w:] Onomastyka literacka, red. M. Biolik, Olsztyn, s. 247–252.
Google Scholar
Biolik M., 2010, Nazwy własne w użyciu pragmatycznym, [w:] Nazwy własne a społeczeństwo, red. R. Łobodzińska, t. I, s. 49–59.
Google Scholar
Bizior R., 2014, Częstochowa w przysłowiach – o językowo-kulturowym obrazie miasta, [w:] Parémie národů slovanských VII, red. E. Mrhačová, U. Kolberová, Ostrawa, s. 49–56.
Google Scholar
Borek H., 1972, Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, Opole.
Google Scholar
Borek H., 1988, Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych, Opole.
Google Scholar
Bystroń J.S., 1933, Przysłowia polskie, Kraków [szczególnie rozdział VI: Kraje i ludzie, s. 158–212].
Google Scholar
Bystroń J.S., 1977, Warszawa, Warszawa.
Google Scholar
Chlebda W., 2000, Ile jest „Mławy” w Mławie? Pochodne nazw własnych w językowym obrazie świata Polaków, [w:] Językowy obraz świata i kultura, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław, s. 247–259 (Język a Kultura, t. 13).
Google Scholar
Cieślikowa A., 1999, Nazwy własne w procesie rekonstrukcji obrazu dawnego świata, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 269–276.
Google Scholar
Czeszewski M., Foremniak K., 2011, Ludzie i miejsca w języku. Słownik frazeologizmów eponimicznych, red. M. Bańko, Warszawa.
Google Scholar
Długosz K., 1993, Nazwy miejscowe w przysłowiach, [w:] Onomastyka literacka, red. M. Biolik, Olsztyn, s. 253–259.
Google Scholar
Dźwigoł R., 2014, Pieśni ludowe z Suszca i okolic – „mała ojczyzna” a reszta świata, [w:] Lubelska pieśń ludowa na tle porównawczym, red. J. Bartmiński, B. Maksymiuk-Pacek, Lublin, s. 287–299.
Google Scholar
Hosák L., Šrámek R., 1980, Místní jména na Moravĕ a ve Slezsku, t. II, Praha.
Google Scholar
Jaracz M., 2003, O nazewnictwie geograficznym we frazeologii (na podstawie „Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich” pod red. Juliana Krzyżanowskiego). Rekonesans badawczy, [w:] Metodologia badań onomastycznych, red. M. Biolik, Olsztyn, s. 447–456.
Google Scholar
Jaracz M., 2003, Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich, [w:] Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. II, Szczecin, s. 113–123.
Google Scholar
Malicki J., 1999, Zapis i interpretacja doświadczeń przeszłości w nazwach miejscowych. Z problematyki toponimii śląskiej w języku czeskim, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 277–299.
Google Scholar
Młynarczyk E., 2013, „Nie święci garnki lepią”. Obraz rzemiosła utrwalony w polskiej frazeologii, Kraków.
Google Scholar
Mrózek R., 1984, Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego, Katowice.
Google Scholar
Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, 1969–1972, t. I–III, red. J. Krzyżanowski, Warszawa. [skrót: NKP]
Google Scholar
Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, 1978, t. IV, oprac. S. Świrko, Warszawa. [skrót: NKP]
Google Scholar
Nowakowska A., 2010, Frazeologia a onomastyka, czyli frazeologia nazwoznawcza i onomastyka frazeologiczna, [w:] Nazwy własne a społeczeństwo, red. R. Łobodzińska, t. I, s. 97–106.
Google Scholar
Nowakowska A., Tomczak L., 2003, Czy Zabłocki to Zabłocki? Nazwy własne w polskiej frazeologii, [w:] Metodologia badań onomastycznych, red. M. Biolik, Olsztyn, s. 457– 466.
Google Scholar
Nowakowska A., Tomczak L., 2005, Funkcje nazw miejscowych w porównaniach frazeologicznych, [w:] Wyraz i zdanie w językach słowiańskich 5. Opis, konfrontacja, przekład, red. M. Sarnowski, W. Wysoczański, Wrocław, s. 269–274.
Google Scholar
Nowakowska A., Tomczak L., 2006, Jak daleko z Kołomyi do Grójca? Nazwy miejscowe w polskiej frazeologii, [w:] Onimizacja i apelatywizacja, red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Białystok, s. 553–561.
Google Scholar
Ochman R., 1973, Ciekawe zwroty lutyńskie, „Zwrot”, nr 10, s. 29–31.
Google Scholar
Ondrusz J., 1954, Przysłowia i powiedzenia ludowe ze Śląska Cieszyńskiego, Cieszyn Czeski.
Google Scholar
Ondrusz J., 1960, Przysłowia i przymówiska ludowe ze Śląska Cieszyńskiego, Wrocław.
Google Scholar
Pawlasowa A. 1999, Dziećmorowski podciep, „Zwrot”, nr 7, s. 67–77 [opowiadanie pisane gwarą o podmienionym dziecku].
Google Scholar
Przymuszała L., 2013, Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich, Opole. [skrót: Przymuszała]
Google Scholar
Rospond S., 1974, O frazeologii nazewniczej, Warszawa, s. 469–476 (Prace Filologiczne, t. XXV).
Google Scholar
Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, 1970–2014, t. I–XVI, red. S. Rospond, H. Borek, S. Sochacka, Warszawa – Wrocław. [skrót: SENGŚ]
Google Scholar
Słownik folkloru polskiego, 1965, red. J. Krzyżanowski, Warszawa. [skrót: SFP]
Google Scholar
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1880, t. I, red.
Google Scholar
F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa. [skrót: SGKP]
Google Scholar
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1883, t. IV, red.
Google Scholar
F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa. [skrót: SGKP]
Google Scholar
Synowiec H., 2000, O gwarach ziemi pszczyńskiej, [w:] W kręgu języka i kultury ziemi pszczyńskiej, red. H. Synowiec, M. Siuciak, Katowice – Suszec, s. 28–48.
Google Scholar
Szerszunowicz J., 2007, Metafory onomastyczne w konstrukcjach z pogranicza frazeologii i składni jako problem translatoryczny, [w:] Kultura, literatura i sztuka w edukacji językowej w świetle badań empirycznych, red. J. Kida, Rzeszów, s. 253–259.
Google Scholar
Szerszunowicz J., 2011, Z badań nad synonimią jednostek leksykalnych, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 11, s. 257–281.
Google Scholar
Szutkowski T.J., 2009, Toponimy jako środki wtórnej nominacji (na materiale frazeologizmów z komponentem onomastycznym we współczesnym języku rosyjskim i polskim), „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 3159, „Slavica Wratislaviensia”, t. CL, s. 275–283.
Google Scholar
Treder J., 2005a, Gdańsk we frazeologii, [w:] idem, Nazwy ptaków we frazeologii i inne studia z frazeologii i paremiologii polskiej, Gdańsk, s. 123–126.
Google Scholar
Treder J., 2005b, Nazwy własne w zachodniosłowiańskiej frazeologii, [w:] idem, Nazwy ptaków we frazeologii i inne studia z frazeologii i paremiologii polskiej, Gdańsk, s. 53–81.
Google Scholar
Treder J., 2005c, Pomorskie nazwy geograficzne we frazeologii, [w:] idem, Nazwy ptaków we frazeologii i inne studia z frazeologii i paremiologii polskiej, Gdańsk, s. 82–92.
Google Scholar
Wallis S., 1960, Przysłowia i „pogodki” ludowe na Górnym Śląsku, Wrocław. [skrót: Wallis]
Google Scholar
Wójcik U., 2010, Nazwy metaforyczne w polskiej toponimii, [w:] Nazwy własne a społeczeństwo, red. R. Łobodzińska, t. II, s. 229–236.
Google Scholar
Wysoczański W., 2006, Nazwy własne w porównaniach. Studium konfrontatywne frazeologii i paremii wybranych języków (I), „Rozprawy Komisji Językowej. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe”, t. XXXII, s. 67–95.
Google Scholar
Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części:
Google Scholar
http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2013.pdf (dostęp: 29.06.2015).
Google Scholar