Mechanizmy przejmowania wyrazów niemieckich w polszczyźnie południowokresowej
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The article describes the mechanisms of taking over German words to the conspiracy dialect on the phonetic-flexible and word-forming level. German language borrowings account for a significant percentage of the vocabulary in the conspiracy. Different historical and geographical conditions of the area contributed to this. The mass settlement of Germans in the cities caused the German loans to become more and more numerous and took root unnoticed in the language. The Germanisms presented here show a different degree of dependence on their originals, usually making it difficult, and sometimes impossible, to indicate their sources, which was related to the fact that quite often the source of Polish borrowings were German bustling, environ mental or colloquial expressions.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Bąk S., 1933, Polszczyzna górnośląska w przedwojennej szkole średniej, Wrocław.
Google Scholar
Bąk S., 1963, Zróżnicowanie narzecza śląskiego (próba podziału i charakterystyki dialektów śląskich), „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. 23, s. 434–460.
Google Scholar
Biolik M., 2000, Zapożyczenia z języka niemieckiego w tekstach stylizowanych na gwarę warmińską (na podstawie felietonów drukowanych w „Gazecie Olsztyńskiej” w latach 1925–1939), „Prace Językoznawcze” [Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie], t. 2, s. 5–33.
Google Scholar
Broda M., 1978, Zapożyczenia niemieckie w gwarze Puńcowa koło Cieszyna, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze”, t. 59, s. 99–105.
Google Scholar
Burysz A., 2012, Polszczyzna mieszkańców Drohobycza, Lublin, UMCS [maszynopis pracy doktorskiej, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. F. Czyżewskiego].
Google Scholar
Dyszak A., 2003, Germanizmy w mowie mieszkańców Bydgoszczy, [w:] Polszczyzna bydgoszczan. Historia i współczesność, red. M. Święcicka, Bydgoszcz, s. 81–94.
Google Scholar
Gliszczyńska A., 2007, Germanizmy leksykalne południowej kaszubszczyzny (na materiale książki Bolesława Jażdżewskiego Wspomnienia kaszubskiego „gbura”), „LingVaria”, t. 2, nr 1(3), s. 79–89.
Google Scholar
Gogolewski S., 1963, Wpływy niemieckie na kaszubski system czasów przeszłych, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. IX, s. 69-75.
Google Scholar
Gruchmanowa M., Walczak B. red., 1997, Słownik gwary miejskiej Poznania, Poznań.
Google Scholar
Hentschel G., Menzel T., 2002, O niemieckich zapożyczeniach leksykalnych a ich substytutach w polszczyźnie XIX wieku, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków, s. 263–271.
Google Scholar
Hinze F., 1963, Die deutschen Lehnwörter im Pomoranischen (Kaschubischen), Berlin.
Google Scholar
Judycka I., 1954, Typy zapożyczeń niemieckich w gwarach Warmii i Mazur, „Poradnik Językowy”, s. 1–12.
Google Scholar
Karszniewicz-Mazur A., 1988, Zapożyczenia leksykalne ze źródła niemieckiego we współczesnej polszczyźnie, Wrocław.
Google Scholar
Kleszcz K., 2002, Zapożyczenia niemieckie w gwarach śląskich (na przykładzie pierwszego tomu „Słownika gwar śląskich”), [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź, s. 225–233.
Google Scholar
Kleszcz K., 2006, Kontakty językowe polsko-niemieckie na Śląsku w pierwszej połowie XIX wieku, [w:] Wokół polszczyzny dawnej i obecnej, red. B. Nowowiejski, Białystok, s. 127–136.
Google Scholar
Kobus J., Gliszczyńska A., 2006, Funkcjonowanie germanizmów w języku mieszkańców wsi centralnej Wielkopolski (na przykładzie Baranówka i Sowinek, powiat Poznań), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 13 (33), s. 71–82.
Google Scholar
Kobus J., 2010, Status germanizmów we współczesnym języku mieszkańców wybranych wsi wielkopolskich, [w:] Діалектологічні студії. 9. Запозичення та iнтерференція, ред. П. Гриценко, Н. Хобзей, Львів, s. 52–58.
Google Scholar
Kostecka-Sadowa A., 2018, Zapożyczenia niemieckie w polszczyźnie południowokresowej, [w:] Polen und Deutsche in Europa. Polacy i Niemcy w Europie, red. K. Trybuś, M. Düring, M. Junkiert, Berlin, s. 267–282.
Google Scholar
Kostecka-Sadowa A., 2019, Zapożyczenia niemieckie w gwarze spiskiej (na podstawie materiału zgromadzonego w „Korpusie Spiskim”), „Gwary Dziś”, t. 11, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 175–182.
Google Scholar
Kurzowa Z., 1985, Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Kraków.
Google Scholar
Maciejewski J., 1966, O zapożyczeniach niemieckich w gwarze chełmińskiej. Asymilacja wyrazów, „Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Filologia Polska VI”, z. 17, s. 85–99.
Google Scholar
Miodek J., 1991, Germanizmy w gwarze śląskiej, „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo”, t. 13, s. 463–468.
Google Scholar
Nowowiejski B., 1996, Zapożyczenia leksykalne z języka niemieckiego w polszczyźnie XIX wieku (na materiale czasopism), Białystok.
Google Scholar
Nowowiejski B., 2007, Wpływy języka niemieckiego na polszczyznę w zakresie słownictwa, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 14–24.
Google Scholar
Obara J., 2002, Mechanizm zapożyczania z języka niemieckiego do gwar śląskich, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź, s. 359–372.
Google Scholar
Perzowa H., 1997, Wyrazy pochodzenia niemieckiego w „Słowniku gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur” (SGOWM). Adaptacja fleksyjna i słowotwórcza, [w:] Obraz językowy słowiańskiego Pomorza i Łużyc. Pogranicza i kontakty językowe, red. J. Zieniukowa, Warszawa, s. 329–344.
Google Scholar
Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M., 2015, O żywotności zapożyczeń niemieckich w gwarze miejskiej Poznania, „Gwary Dziś”, t. 7, s. 201–214.
Google Scholar
Popowska-Taborska H., 1993, Specyfika kaszubskich regionalizmów leksykalnych, Warszawa.
Google Scholar
Seifert-Nauka I., 1993, Dawny dialekt miejski Lwowa. Część I: Gramatyka. Wrocław.
Google Scholar
Siatkowski J., 1967, Wpływ poszczególnych dialektów niemieckich na język polski, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 7, s. 33–46.
Google Scholar
Siatkowski J., 1983, Interferencje językowe na Warmii i Mazurach, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 21, s. 103–115.
Google Scholar
Siatkowski J., 2004, Wpływy niemieckie, [w:] tegoż, Studia nad wpływami obcymi w „Ogólnosłowiańskim Atlasie Językowym”, Warszawa, s. 11–52.
Google Scholar
Siatkowski J., 2015, Studia nad słowiańsko-niemieckimi kontaktami językowymi, Warszawa.
Google Scholar
Sierociuk J., 2003, Założenia metodologiczne badań języka wsi, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 11, s. 131–136.
Google Scholar
Tambor J., 1998, Germanizmy w gwarze śląskiej – stopień przyswojenia, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prace Językoznawcze” XXV: Studia historycznojęzykowe, red. O. Wolińska, s. 210–218.
Google Scholar
Walczak B., 1999, Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia, [w:] Polszczyzna północno-wschodnia 2, red. B. Nowowiejski, Białystok, s. 69–107.
Google Scholar
Walczak B., Witaszek-Samborska M., 1989, Wpływy niemieckie w gwarze miejskiej Poznania, „Rozprawy Slawistyczne”, t. 4, s. 283–295.
Google Scholar
Wyderka B., 2003, Germanizmy jako problem leksykograficzny, „Gwary Dziś”, t. 2: Regionalne słowniki i atlasy gwarowe, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 217–222.
Google Scholar
Zaręba A., 1961, Śląskie teksty gwarowe (z mapką), Kraków.
Google Scholar
Zaręba A., 1979 [1980], O zapożyczeniach niemieckich w polskich gwarach orawskich, „ZFFUKom. Philologica 30”, s. 269–272.
Google Scholar