Topograficzno-historyczna geneza nazw własnych krakowskich mostów i innych budowli służących przeprawie
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The following paper is dedicated to the analysis of 41 proper names (including 18 historical names) of structures in Cracow used for crossing water and terrain, identified architecturally as bridges, footbridges, trestle bridges and flyovers. These names have got a rather distinct structure: the anteposition contains a generic name, while the postposition comprises an individualising determinant, such as an adjective or a noun in genitive case, less frequently nominative: most Dębnicki (bridge), most Wandy (bridge), most Lajkonik (bridge); kładka Ojca Bernatka (footbridge), estakada Obrońców Lwowa (trestle bridge). Most of these terms have toponymic or anthroponymic motivation connected with Cracow, others belong to exceptions. There is a tendency for using commemorative names, introduced with the preposition imienia/im. (named after): most im. Kardynała Franciszka Macharskiego. Due to the fact that these structures are located in the city, their names belong to urbanonymy. The physical appearance and function of these facilities make it possible to apply in their names the notion of hodonymy. In the Russian language the term gefironim has been used in reference to these names. In terms of the type of denoted structures, the notion gefironim is narrower than an urbanonym, but it is wider when it comes to the area in which these structures are located.
Downloads
Article Details
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Bednarczuk L., 2010, Nazwy Wilna i jego mieszkańców w dokumentach Wielkiego Księstwa Litewskiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” V, s. 3–18.
Google Scholar
Bieniarzówna J., Małecki J.M., 1985, Dzieje Krakowa, t. 3: Kraków w latach 1796–1918, wyd. II, Kraków.
Google Scholar
Biliszczuk J., 2017, Mosty w dziejach Polski – w hołdzie Twórcom polskich mostów, Wrocław.
Google Scholar
Boryś W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Google Scholar
[Bučko D., Tkačova N.] Бучко Д., Ткачова Н., 2012, Словник української ономастичної терминології, Харків.
Google Scholar
Bylina S., 2002, Drogi – granice – most. Studia o przestrzeni publicznej i sakralnej w średniowieczu, Warszawa.
Google Scholar
Chwaściński B., 1997, Mosty na Wiśle i ich budowniczowie, Warszawa.
Google Scholar
Czekański M., 1999, Święci w dziejach Krakowa, Kraków.
Google Scholar
Furtak K., 2002, Mosty drewniane, Kraków.
Google Scholar
Gloger Z., 1972, Encyklopedia staropolska, t. III, wyd. II, Warszawa.
Google Scholar
Górny H., 2015, Nazewnictwo miejskie Krakowa – przeszłość i teraźniejszość. Projekt badawczy, „Onomastica” LIX, s. 377–387.
Google Scholar
Handke K., 1998a, Nazewnictwo miejskie, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków, s. 283–307.
Google Scholar
Handke K., 1998b, Słownik nazewnictwa Warszawy, Warszawa.
Google Scholar
Handke K., 2001, Polskie nazwy przepraw przez rzekę, [w:] Mosty – dzieła sztuki i inżynierii, zabytki. Materiały sesji naukowej. Warszawa, 25–26 maja 2000, red. B. Wierzbicka, Warszawa, s. 13–22.
Google Scholar
Jankowski J., 1973, Mosty w Polsce i mostowcy polscy (od czasów najdawniejszych do końca I wojny światowej), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar
Jureczko A., 2007, Którędy kupcy ruscy do Krakowa jechali? Kilka uwag o drodze krakowsko-sandomierskiej w średniowieczu, [w:] Kraków. Studia z dziejów miasta, red. J. Rajman, Kraków, s. 87–100.
Google Scholar
Kaniecki A., 2001, Poznańskie mosty na przestrzeni wieków, [w:] Mosty – dzieła sztuki i inżynierii, zabytki. Materiały sesji naukowej. Warszawa, 25–26 maja 2000, red. B. Wierzbicka, Warszawa, s. 103–123.
Google Scholar
Kola A., Wilke G., 2000, Mosty sprzed tysiąca lat. Archeologiczne badania podwodne przy rezydencji pierwszych Piastów na Ostrowie Lednickim, Toruń.
Google Scholar
Kołpak P., 2014, Rola patronów Królestwa Polskiego w geografii sakralnej późnośredniowiecznego Krakowa, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 6 (10), s. 158–190.
Google Scholar
Kowalik K., 2010, Strukturalne typy nazw własnych polskich współczesnych szkół wyższych, [w:] Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, Kraków, s. 349–377.
Google Scholar
Kowalik K., 2019, Nazwy własne krakowskich muzeów – analiza strukturalna i typologia, [w:] Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Zofii Abramowicz, red. A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski, Białystok, s. 321–340.
Google Scholar
Kowalik K., 2020, Próba typologii nazw własnych miejskich obiektów rekreacyjnych. W poszukiwaniu krakowsko-bratysławskich paraleli, [w:] V premenách času. Poľsko-slovanské jazykové a kultúrne kontakty // Na przestrzeni czasu. Polsko-słowiańskie kontakty językowe i kulturalne, red. M. Dobríková, Z. Obertová, M. Zakrzewska-Verdugo, Bratislava.
Google Scholar
Krajewski K., 1974, Mała encyklopedia architektury i wnętrz, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar
Kraków. Plan miasta – inwestycje, 2014, red. M. Kwoczyński, wyd. VII, Kraków.
Google Scholar
Krasnowolski B., 1992, Ulice i place krakowskiego Kazimierza, Kraków.
Google Scholar
Łagiewski M., 1989, Mosty Wrocławia, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar
Młynarczyk E., 2015, Terytorialna i kulturowa identyfikacja w krakowskich nazwach firmowych, [w:] Mikrotoponimy i makrotoponimy w komunikacji i literaturze, red. A. Gałkowski, R. Gliwa, Łódź, s. 193–203.
Google Scholar
Mosty na Wiśle: od źródeł do Bałtyku, 2007, red. S. Filipiuk, K. Jankowska, Bydgoszcz.
Google Scholar
Mosty świata, 2011, red. K. Jędrzejewski, tłum. U. Ruzik-Kulińska, Warszawa.
Google Scholar
Mosty w Krakowie, https://pl.wikipedia.org/wiki/Mosty_w_Krakowie [dostęp: 06.06.2020].
Google Scholar
Myszka A., 2015, Wyznaczniki proprialności leksemów w dokumentach z XVIII i XIX wieku (na przykładzie nazewnictwa miejskiego Rzeszowa), [w:] Mikrotoponimy i makrotoponimy w komunikacji i literaturze, red. A. Gałkowski, R. Gliwa, Łódź, s. 239–251.
Google Scholar
Myszka A., 2016, Urbanonimia Rzeszowa. Językowo-kulturowy obraz miasta, Rzeszów.
Google Scholar
Ożdżyński J., 1989, Morska wspólnota kulturowa w świetle faktów językowych: morfologia zapożyczeń w polskim słownictwie flisackim i żeglarskim, Kraków.
Google Scholar
Ożdżyński J., 1998, Konteksty kulturowe słownictwa flisackiego, Kraków.
Google Scholar
Rosset A., 1970, Starożytne drogi i mosty, Warszawa.
Google Scholar
Rosset A., 1974, Drogi i mosty w średniowieczu i w czasach odrodzenia, Warszawa.
Google Scholar
Rożek M., 2002, Mosty Krakowa, Kraków.
Google Scholar
Rożek M., 2006, Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków.
Google Scholar
Rudnicka-Fira E., 2008, Obraz dawnego świata odbity w nazwach miejscowych, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” III, s. 302–311.
Google Scholar
Ryżyński A., 2002, 750 lat poznańskich mostów, Poznań.
Google Scholar
Stańczyk A., 2008, Mosty stolic Rusi, Kraków.
Google Scholar
Sterner W., 1960, Mosty Warszawy, Warszawa.
Google Scholar
Supranowicz E., 1995, Nazwy ulic Krakowa, Kraków.
Google Scholar
[Suprun V.I.] Супрун В. И., 2018, Гефиронимы в русском онимическом пространстве, „Витебский государственный университет имени П. М. Машерова. Ученые записки: сборник научных трудов”, т. 25, с. 204–210, https://lib.vsu.by/jspui/handle/123456789/14534 [dostęp: 27.05.2020].
Google Scholar
Świszczowski S., 1981, Miasto Kazimierz pod Krakowem, Kraków.
Google Scholar
Tomkowicz S., 1926, Ulice i place Krakowa w ciągu dziejów. Ich nazwy i zmiany postaci, Kraków.
Google Scholar
Węgorowska K., 2010, Językowo-historyczno-architektoniczne refleksje o Zielonym Moście utrwalone w wybranych przewodnikach po Wilnie, [w:] Studia kresowe – język, literatura, historia, Kraków, t. 1, s. 61–75.
Google Scholar
Węgrzyn S., Upadek techniki Krakowa. Rzecz o przemijaniu dawnej kultury technicznej (nie tylko) w Krakowie..., https://upadektechnikikrakowa.blogspot.com/p/o-mnie.html [dostęp: 06.06.2020].
Google Scholar
Wierzbicka B., 2001, Przeprawy mostowe współczesnej Warszawy, [w:] Mosty – dzieła sztuki i inżynierii, zabytki. Materiały sesji naukowej. Warszawa, 25–26 maja 2000, red. B. Wierzbicka, Warszawa, s. 87–102.
Google Scholar
Wyrozumski J., 1992, Dzieje Krakowa, t. 1: Kraków do schyłku wieków średnich, Kraków.
Google Scholar
Wyrwas K., 2008, Kilka uwag o etymologii i zmianach znaczeniowych wyrazów most i mościć, „Język Polski” LXXXVIII, z. 4–5, s. 341–347.
Google Scholar