Medical and linguistic contexts of reflections on the lexeme język and its phraseological potential
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
The object of description in the following paper is the lexeme język. Linguistic analysis has been broadened by medical context, in which the author presents the content regarding the tongue as the first part of the digestive system, as a sense of taste, and finally, as vocal apparatus. For this purpose, the most important issues connected with the structure, physiology and pathology of the tongue have been presented. The second part of the discussion has been dedicated to the place of the noun język, along with its synonyms and derived forms in old and contemporary general Polish language, as well as dialects. The final part contains remarks on the functioning of the word język in Polish phraseology. This lexeme, as a polysemantic unit, happens to be the component of numerous petrified word combinations, whose meaning reflects the variety of references and contexts preserved in old and contemporary Polish culture.
Downloads
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Author, submitting a text to the editorial board of the journal “Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica", certifies that the content of the article has not been published so far and that the work does not violate in any way the copyright or related rights of other person, as well as other rights of third parties, and that no one's rights to the work (or any part thereof) have been missed. After signing the contract, the property rights to the published materials are transferred to the Scientific Publisher of the University of the National Education Commission, Krakow.
“Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” is an open access journal, and all its content is made available free of charge to users and institutions under the Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 license (attribution, non-commercial use, no derivative works). Under this license, the authors agree that their work may be lawfully reused for any purpose, except for commercial purposes, without the prior consent of the author or publisher. Everyone can read, download, copy, print, distribute and process these works, provided that the author's marking and the original publication place are correct. Published texts may not be used to create derivative works (e.g. to translate and publish in another language without the consent of the publisher). This is in line with the BOAI (Budapest Open Access Initiative) definition. "Studia Linguistica" does not charge for submitting or processing articles.
References
ROZWIĄZANIE SKRÓTÓW
Google Scholar
Cn 1 – Knapiusz G., 1643, Thesavrvs Polonolatinograecvs Sev Promptvarivm Lingvae Latinae et Graecae in tres Tomos diuisum : Polonorum, Roxolanorum, Sclauonum, Boëmorum vsui accommodatum […], t. 1, Opera Gregorii Cnapii […], Kraków, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/416379/display/Default (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
Cn 2 – Knapiusz G., 1644, Thesavri Polonolatinograeci Gregorii Cnapii […] Tomvs […], t. 2, Latinopolonicvs, Simul idem Index verborum primi Tomi, ab Auctore confectus & secundae editioni correctae ac multum auctae, accommodatus […], Kraków, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/400425/display/Default (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
IAW PAN – Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich”, t. I–II, red. J. Reichan, Kraków 1999.
Google Scholar
NKPP – Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski, t. I–IV, Warszawa 1969–1978.
Google Scholar
PSLGied – Giedroyć F., 1931, Polski słownik lekarski, t. I–II, Warszawa.
Google Scholar
PSM – Polski słownik medyczny, red. D. Aleksandrow i in., Warszawa 1981.
Google Scholar
SEBor – Boryś W., 2010, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Google Scholar
SEBr – Brückner A., 1927, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar
SESł – Sławski F., 1952–1982, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I–V, Kraków.
Google Scholar
SFS – Skorupka S., 1985, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. I–II, Warszawa.
Google Scholar
SFWP – Bąba S., Liberek J., 2002, Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, Warszawa.
Google Scholar
SGP – Karłowicz J., 1900–1911, Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków.
Google Scholar
SJP PWN – Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1968.
Google Scholar
SL – S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1807–1814.
Google Scholar
SStp – Słownik staropolski, t. I–XI, red. S. Urbańczyk, Kraków 1953–2002, https://pjs.ijp.pan.pl/sstp.html (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
SW – Słownik języka polskiego (tzw. warszawski), red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
Google Scholar
SWil – Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in., t. I–II, Wilno 1861, https://eswil.ijp.pan.pl/index.php (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
SXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, K. Mrowcewicz, P. Potoniec, K. Wilczewska, L. Woronczakowa i in., t. I–XXXIX, https://spxvi.edu.pl/wersja‑cyfrowa/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
SXVII/XVIII – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, red. W. Gruszczyński, https://sxvii.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
WSFP – Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, oprac. A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz, Warszawa 2011.
Google Scholar
WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, https://wsjp.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
BIBLIOGRAFIA
Google Scholar
Błaszczyk M., 2014, Związki frazeologiczne z komponentem somatycznym jako nazwy uczuć w ,,Chłopach” Władysława Stanisława Reymonta, ,,Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 21, s. 117–135.
Google Scholar
Czeszewski M., Foremniak K., 2011, Ludzie i miejsca w języku. Słownik frazeologizmów eponimicznych, red. nauk. M. Bańko, Warszawa.
Google Scholar
Grzegorczykowa R., 1979, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego: rzeczowniki sufiksalne rodzime, Warszawa.
Google Scholar
Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa.
Google Scholar
Janus D., 2012, Polsko‑niemiecka frazeologia somatyczna w słownikach Michała Abrahama Troca i Samuela Bogumiła Lindego, Gdańsk.
Google Scholar
Jędrzejko E., 2001, Człowiek miarą wszechrzeczy. Antropocentryzm i historycznokulturowe aspekty staropolskiej frazeologii somatycznej, ,,Prace Filologiczne” XLVI, s. 227–240.
Google Scholar
Jovanović‑Mihaylov V., 2020, Analiza kognitywno‑semantyczna polskich oraz serbskich związków frazeologicznych z komponentem somatycznym określających stany emocjonalno‑uczuciowe, ,,Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 55, s. 1–22.
Google Scholar
Knychalska‑Karwan Z., 2000, Język. Fizjologia i patologia, Kraków.
Google Scholar
Krawczyk A., 1982, Cechy części ciała jako tworzywo semantycznej struktury związków frazeologicznych (na materiale gwarowym), [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej I, red. M. Basaj, D. Rytel, Wrocław, s. 135–143.
Google Scholar
Kuckenburg M., 2006, Pierwsze słowo, Warszawa.
Google Scholar
Kuczkowski J., 2014, Anatomia i fizjologia obwodowego i ośrodkowego narządu mowy. Patofizjologia narządu mowy, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray, Gdańsk, s. 104–140.
Google Scholar
Kuczkowski J., 2016, Anatomiczno‑fizjologiczne podstawy głosu, [w:] Logopedia artystyczna, red. B. Kamińska, S. Milewski, Gdańsk, s. 258–275.
Google Scholar
Latkowski J.B. (red.), 2004, Otorynolaryngologia dla studentów medycyny i stomatologii, Warszawa.
Google Scholar
Lewicki A.M., Pajdzińska A., 2001, Frazeologia, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 315–333.
Google Scholar
Michajlik A., Ramotowski W., 1998, Anatomia i fizjologia człowieka, Warszawa.
Google Scholar
Pajdzińska A., 1985, Nazwy narządów mowy w związkach frazeologicznych polskich, czeskich i słowackich, [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej III, red. M. Basaj, D. Rytel, Wrocław, s. 147–157.
Google Scholar
Pajdzińska A., 1991, Nazwy mówienia w języku polskim, [w:] Język a Kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Puzynina, J. Bartmiński, Wrocław, s. 53–64.
Google Scholar
Ronin‑Walknowska E., 2014, Rozwój języka i jego funkcji w życiu płodowym, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray, Gdańsk, s. 47–61.
Google Scholar
Sakowicz K., 1620, Problemata abo pytania o przyrodzeniu człowieczym, Kraków.
Google Scholar
Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice.
Google Scholar
Siebert B., Kamińska B., 2016, Wczesne uwarunkowania rozwoju twarzoczaszki i narządu żucia, [w:] Wczesna interwencja logopedyczna, red. K. Kaczorowska‑Bray, S. Milewski, Gdańsk, s. 118–140.
Google Scholar
Skorupka S., 1953, Z zagadnień frazeologii. I. Bogactwo frazeologiczne języka, ,,Poradnik Językowy”, z. 8, s. 3–10.
Google Scholar
Sokołowska‑Pituchowa J. (red.), 2019, Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa.
Google Scholar
Spólnik A., 1990, Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Google Scholar
Styczek I., 1983, Logopedia, Warszawa.
Google Scholar
Szczyszek M., 2022, Czy i jak w polskim parlamencie można złapać języka? Czyli o frazeologizmach z komponentem język oznaczających uzyskanie informacji (na podstawie Korpusu dyskursu parlamentarnego z lat 1918–2021), ,,Świat i Słowo” 39, s. 15–34.
Google Scholar
Szpila G., 2017, Dolnołużycka frazeologia somatyczna, ,,Slavia Occidentalis” 74/1, s. 135–155.
Google Scholar
Tattersall I., 2010, Dzieje człowieka od jego początków do IV tysiąclecia p.n.e., tłum. E.K. Suskiewicz, Warszawa.
Google Scholar
Tomczyk J., 2008, W poszukiwaniu korzeni mowy artykułowanej, [w:] Swoistość człowieka? Język, red. J. Tomczyk, G. Bugajak, Warszawa, s. 67–93.
Google Scholar
Tyrpa A., 2005, Frazeologia somatyczna: związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała w gwarach polskich, Łask.
Google Scholar
Wysocka F., 1980, Polska terminologia lekarska do roku 1838. T. 1: Anatomia: proste prymarne nazwy nie motywowane, Wrocław–Warszawa.
Google Scholar
Wysocka F., 2007, Polska terminologia lekarska do roku 1838. T. 3: Anatomia, nazwy dwuwyrazowe, Kraków.
Google Scholar
Zakrzewski A. (red.), 1981, Otolaryngologia kliniczna, Warszawa.
Google Scholar