Medical and linguistic contexts of reflections on the lexeme język and its phraseological potential

Main Article Content

Ewa Horyń
https://orcid.org/0000-0001-5549-5977
Marceli Olma
https://orcid.org/0000-0003-4729-2840
Mirosław Michalik
https://orcid.org/0000-0002-9260-3014

Abstract

The object of description in the following paper is the lexeme język. Linguistic analysis has been broadened by medical context, in which the author presents the content regarding the tongue as the first part of the digestive system, as a sense of taste, and finally, as vocal apparatus. For this purpose, the most important issues connected with the structure, physiology and pathology of the tongue have been presented. The second part of the discussion has been dedicated to the place of the noun język, along with its synonyms and derived forms in old and contemporary general Polish language, as well as dialects. The final part contains remarks on the functioning of the word język in Polish phraseology. This lexeme, as a polysemantic unit, happens to be the component of numerous petrified word combinations, whose meaning reflects the variety of references and contexts preserved in old and contemporary Polish culture.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

How to Cite
Horyń, E., Olma, M. and Michalik, M. (2023) “Medical and linguistic contexts of reflections on the lexeme język and its phraseological potential”, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica, (18), pp. 107–124. doi: 10.24917/20831765.18.8.
Section
Articles

References

ROZWIĄZANIE SKRÓTÓW
Google Scholar

Cn 1 – Knapiusz G., 1643, Thesavrvs Polonolatinograecvs Sev Promptvarivm Lingvae Latinae et Graecae in tres Tomos diuisum : Polonorum, Roxolanorum, Sclauonum, Boëmorum vsui accommodatum […], t. 1, Opera Gregorii Cnapii […], Kraków, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/416379/display/Default (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar

Cn 2 – Knapiusz G., 1644, Thesavri Polonolatinograeci Gregorii Cnapii […] Tomvs […], t. 2, Latinopolonicvs, Simul idem Index verborum primi Tomi, ab Auctore confectus & secundae editioni correctae ac multum auctae, accommodatus […], Kraków, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/400425/display/Default (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar

IAW PAN – Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich”, t. I–II, red. J. Reichan, Kraków 1999.
Google Scholar

NKPP – Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski, t. I–IV, Warszawa 1969–1978.
Google Scholar

PSLGied – Giedroyć F., 1931, Polski słownik lekarski, t. I–II, Warszawa.
Google Scholar

PSM – Polski słownik medyczny, red. D. Aleksandrow i in., Warszawa 1981.
Google Scholar

SEBor – Boryś W., 2010, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Google Scholar

SEBr – Brückner A., 1927, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar

SESł – Sławski F., 1952–1982, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I–V, Kraków.
Google Scholar

SFS – Skorupka S., 1985, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. I–II, Warszawa.
Google Scholar

SFWP – Bąba S., Liberek J., 2002, Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, Warszawa.
Google Scholar

SGP – Karłowicz J., 1900–1911, Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków.
Google Scholar

SJP PWN – Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar

SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1968.
Google Scholar

SL – S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1807–1814.
Google Scholar

SStp – Słownik staropolski, t. I–XI, red. S. Urbańczyk, Kraków 1953–2002, https://pjs.ijp.pan.pl/sstp.html (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar

SW – Słownik języka polskiego (tzw. warszawski), red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
Google Scholar

SWil – Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in., t. I–II, Wilno 1861, https://eswil.ijp.pan.pl/index.php (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar

SXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, K. Mrowcewicz, P. Potoniec, K. Wilczewska, L. Woronczakowa i in., t. I–XXXIX, https://spxvi.edu.pl/wersja‑cyfrowa/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar

SXVII/XVIII – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, red. W. Gruszczyński, https://sxvii.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar

WSFP – Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, oprac. A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz, Warszawa 2011.
Google Scholar

WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, https://wsjp.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar

BIBLIOGRAFIA
Google Scholar

Błaszczyk M., 2014, Związki frazeologiczne z komponentem somatycznym jako nazwy uczuć w ,,Chłopach” Władysława Stanisława Reymonta, ,,Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 21, s. 117–135.
Google Scholar

Czeszewski M., Foremniak K., 2011, Ludzie i miejsca w języku. Słownik frazeologizmów eponimicznych, red. nauk. M. Bańko, Warszawa.
Google Scholar

Grzegorczykowa R., 1979, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego: rzeczowniki sufiksalne rodzime, Warszawa.
Google Scholar

Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa.
Google Scholar

Janus D., 2012, Polsko‑niemiecka frazeologia somatyczna w słownikach Michała Abrahama Troca i Samuela Bogumiła Lindego, Gdańsk.
Google Scholar

Jędrzejko E., 2001, Człowiek miarą wszechrzeczy. Antropocentryzm i historycznokulturowe aspekty staropolskiej frazeologii somatycznej, ,,Prace Filologiczne” XLVI, s. 227–240.
Google Scholar

Jovanović‑Mihaylov V., 2020, Analiza kognitywno‑semantyczna polskich oraz serbskich związków frazeologicznych z komponentem somatycznym określających stany emocjonalno‑uczuciowe, ,,Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 55, s. 1–22.
Google Scholar

Knychalska‑Karwan Z., 2000, Język. Fizjologia i patologia, Kraków.
Google Scholar

Krawczyk A., 1982, Cechy części ciała jako tworzywo semantycznej struktury związków frazeologicznych (na materiale gwarowym), [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej I, red. M. Basaj, D. Rytel, Wrocław, s. 135–143.
Google Scholar

Kuckenburg M., 2006, Pierwsze słowo, Warszawa.
Google Scholar

Kuczkowski J., 2014, Anatomia i fizjologia obwodowego i ośrodkowego narządu mowy. Patofizjologia narządu mowy, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray, Gdańsk, s. 104–140.
Google Scholar

Kuczkowski J., 2016, Anatomiczno‑fizjologiczne podstawy głosu, [w:] Logopedia artystyczna, red. B. Kamińska, S. Milewski, Gdańsk, s. 258–275.
Google Scholar

Latkowski J.B. (red.), 2004, Otorynolaryngologia dla studentów medycyny i stomatologii, Warszawa.
Google Scholar

Lewicki A.M., Pajdzińska A., 2001, Frazeologia, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 315–333.
Google Scholar

Michajlik A., Ramotowski W., 1998, Anatomia i fizjologia człowieka, Warszawa.
Google Scholar

Pajdzińska A., 1985, Nazwy narządów mowy w związkach frazeologicznych polskich, czeskich i słowackich, [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej III, red. M. Basaj, D. Rytel, Wrocław, s. 147–157.
Google Scholar

Pajdzińska A., 1991, Nazwy mówienia w języku polskim, [w:] Język a Kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Puzynina, J. Bartmiński, Wrocław, s. 53–64.
Google Scholar

Ronin‑Walknowska E., 2014, Rozwój języka i jego funkcji w życiu płodowym, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray, Gdańsk, s. 47–61.
Google Scholar

Sakowicz K., 1620, Problemata abo pytania o przyrodzeniu człowieczym, Kraków.
Google Scholar

Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice.
Google Scholar

Siebert B., Kamińska B., 2016, Wczesne uwarunkowania rozwoju twarzoczaszki i narządu żucia, [w:] Wczesna interwencja logopedyczna, red. K. Kaczorowska‑Bray, S. Milewski, Gdańsk, s. 118–140.
Google Scholar

Skorupka S., 1953, Z zagadnień frazeologii. I. Bogactwo frazeologiczne języka, ,,Poradnik Językowy”, z. 8, s. 3–10.
Google Scholar

Sokołowska‑Pituchowa J. (red.), 2019, Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa.
Google Scholar

Spólnik A., 1990, Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Google Scholar

Styczek I., 1983, Logopedia, Warszawa.
Google Scholar

Szczyszek M., 2022, Czy i jak w polskim parlamencie można złapać języka? Czyli o frazeologizmach z komponentem język oznaczających uzyskanie informacji (na podstawie Korpusu dyskursu parlamentarnego z lat 1918–2021), ,,Świat i Słowo” 39, s. 15–34.
Google Scholar

Szpila G., 2017, Dolnołużycka frazeologia somatyczna, ,,Slavia Occidentalis” 74/1, s. 135–155.
Google Scholar

Tattersall I., 2010, Dzieje człowieka od jego początków do IV tysiąclecia p.n.e., tłum. E.K. Suskiewicz, Warszawa.
Google Scholar

Tomczyk J., 2008, W poszukiwaniu korzeni mowy artykułowanej, [w:] Swoistość człowieka? Język, red. J. Tomczyk, G. Bugajak, Warszawa, s. 67–93.
Google Scholar

Tyrpa A., 2005, Frazeologia somatyczna: związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała w gwarach polskich, Łask.
Google Scholar

Wysocka F., 1980, Polska terminologia lekarska do roku 1838. T. 1: Anatomia: proste prymarne nazwy nie motywowane, Wrocław–Warszawa.
Google Scholar

Wysocka F., 2007, Polska terminologia lekarska do roku 1838. T. 3: Anatomia, nazwy dwuwyrazowe, Kraków.
Google Scholar

Zakrzewski A. (red.), 1981, Otolaryngologia kliniczna, Warszawa.
Google Scholar

Most read articles by the same author(s)

1 2 3 > >>