Medyczne oraz lingwistyczne konteksty rozważań nad leksemem język i jego potencjałem frazeologicznym
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The object of description in the following paper is the lexeme język. Linguistic analysis has been broadened by medical context, in which the author presents the content regarding the tongue as the first part of the digestive system, as a sense of taste, and finally, as vocal apparatus. For this purpose, the most important issues connected with the structure, physiology and pathology of the tongue have been presented. The second part of the discussion has been dedicated to the place of the noun język, along with its synonyms and derived forms in old and contemporary general Polish language, as well as dialects. The final part contains remarks on the functioning of the word język in Polish phraseology. This lexeme, as a polysemantic unit, happens to be the component of numerous petrified word combinations, whose meaning reflects the variety of references and contexts preserved in old and contemporary Polish culture.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
ROZWIĄZANIE SKRÓTÓW
Google Scholar
Cn 1 – Knapiusz G., 1643, Thesavrvs Polonolatinograecvs Sev Promptvarivm Lingvae Latinae et Graecae in tres Tomos diuisum : Polonorum, Roxolanorum, Sclauonum, Boëmorum vsui accommodatum […], t. 1, Opera Gregorii Cnapii […], Kraków, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/416379/display/Default (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
Cn 2 – Knapiusz G., 1644, Thesavri Polonolatinograeci Gregorii Cnapii […] Tomvs […], t. 2, Latinopolonicvs, Simul idem Index verborum primi Tomi, ab Auctore confectus & secundae editioni correctae ac multum auctae, accommodatus […], Kraków, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/400425/display/Default (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
IAW PAN – Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich”, t. I–II, red. J. Reichan, Kraków 1999.
Google Scholar
NKPP – Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski, t. I–IV, Warszawa 1969–1978.
Google Scholar
PSLGied – Giedroyć F., 1931, Polski słownik lekarski, t. I–II, Warszawa.
Google Scholar
PSM – Polski słownik medyczny, red. D. Aleksandrow i in., Warszawa 1981.
Google Scholar
SEBor – Boryś W., 2010, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Google Scholar
SEBr – Brückner A., 1927, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar
SESł – Sławski F., 1952–1982, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I–V, Kraków.
Google Scholar
SFS – Skorupka S., 1985, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. I–II, Warszawa.
Google Scholar
SFWP – Bąba S., Liberek J., 2002, Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, Warszawa.
Google Scholar
SGP – Karłowicz J., 1900–1911, Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków.
Google Scholar
SJP PWN – Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1968.
Google Scholar
SL – S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1807–1814.
Google Scholar
SStp – Słownik staropolski, t. I–XI, red. S. Urbańczyk, Kraków 1953–2002, https://pjs.ijp.pan.pl/sstp.html (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
SW – Słownik języka polskiego (tzw. warszawski), red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
Google Scholar
SWil – Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in., t. I–II, Wilno 1861, https://eswil.ijp.pan.pl/index.php (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
SXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, K. Mrowcewicz, P. Potoniec, K. Wilczewska, L. Woronczakowa i in., t. I–XXXIX, https://spxvi.edu.pl/wersja‑cyfrowa/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
SXVII/XVIII – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, red. W. Gruszczyński, https://sxvii.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
WSFP – Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, oprac. A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz, Warszawa 2011.
Google Scholar
WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, https://wsjp.pl/ (dostęp 10.12.2022).
Google Scholar
BIBLIOGRAFIA
Google Scholar
Błaszczyk M., 2014, Związki frazeologiczne z komponentem somatycznym jako nazwy uczuć w ,,Chłopach” Władysława Stanisława Reymonta, ,,Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 21, s. 117–135.
Google Scholar
Czeszewski M., Foremniak K., 2011, Ludzie i miejsca w języku. Słownik frazeologizmów eponimicznych, red. nauk. M. Bańko, Warszawa.
Google Scholar
Grzegorczykowa R., 1979, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego: rzeczowniki sufiksalne rodzime, Warszawa.
Google Scholar
Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa.
Google Scholar
Janus D., 2012, Polsko‑niemiecka frazeologia somatyczna w słownikach Michała Abrahama Troca i Samuela Bogumiła Lindego, Gdańsk.
Google Scholar
Jędrzejko E., 2001, Człowiek miarą wszechrzeczy. Antropocentryzm i historycznokulturowe aspekty staropolskiej frazeologii somatycznej, ,,Prace Filologiczne” XLVI, s. 227–240.
Google Scholar
Jovanović‑Mihaylov V., 2020, Analiza kognitywno‑semantyczna polskich oraz serbskich związków frazeologicznych z komponentem somatycznym określających stany emocjonalno‑uczuciowe, ,,Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 55, s. 1–22.
Google Scholar
Knychalska‑Karwan Z., 2000, Język. Fizjologia i patologia, Kraków.
Google Scholar
Krawczyk A., 1982, Cechy części ciała jako tworzywo semantycznej struktury związków frazeologicznych (na materiale gwarowym), [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej I, red. M. Basaj, D. Rytel, Wrocław, s. 135–143.
Google Scholar
Kuckenburg M., 2006, Pierwsze słowo, Warszawa.
Google Scholar
Kuczkowski J., 2014, Anatomia i fizjologia obwodowego i ośrodkowego narządu mowy. Patofizjologia narządu mowy, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray, Gdańsk, s. 104–140.
Google Scholar
Kuczkowski J., 2016, Anatomiczno‑fizjologiczne podstawy głosu, [w:] Logopedia artystyczna, red. B. Kamińska, S. Milewski, Gdańsk, s. 258–275.
Google Scholar
Latkowski J.B. (red.), 2004, Otorynolaryngologia dla studentów medycyny i stomatologii, Warszawa.
Google Scholar
Lewicki A.M., Pajdzińska A., 2001, Frazeologia, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 315–333.
Google Scholar
Michajlik A., Ramotowski W., 1998, Anatomia i fizjologia człowieka, Warszawa.
Google Scholar
Pajdzińska A., 1985, Nazwy narządów mowy w związkach frazeologicznych polskich, czeskich i słowackich, [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej III, red. M. Basaj, D. Rytel, Wrocław, s. 147–157.
Google Scholar
Pajdzińska A., 1991, Nazwy mówienia w języku polskim, [w:] Język a Kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Puzynina, J. Bartmiński, Wrocław, s. 53–64.
Google Scholar
Ronin‑Walknowska E., 2014, Rozwój języka i jego funkcji w życiu płodowym, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray, Gdańsk, s. 47–61.
Google Scholar
Sakowicz K., 1620, Problemata abo pytania o przyrodzeniu człowieczym, Kraków.
Google Scholar
Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice.
Google Scholar
Siebert B., Kamińska B., 2016, Wczesne uwarunkowania rozwoju twarzoczaszki i narządu żucia, [w:] Wczesna interwencja logopedyczna, red. K. Kaczorowska‑Bray, S. Milewski, Gdańsk, s. 118–140.
Google Scholar
Skorupka S., 1953, Z zagadnień frazeologii. I. Bogactwo frazeologiczne języka, ,,Poradnik Językowy”, z. 8, s. 3–10.
Google Scholar
Sokołowska‑Pituchowa J. (red.), 2019, Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa.
Google Scholar
Spólnik A., 1990, Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Google Scholar
Styczek I., 1983, Logopedia, Warszawa.
Google Scholar
Szczyszek M., 2022, Czy i jak w polskim parlamencie można złapać języka? Czyli o frazeologizmach z komponentem język oznaczających uzyskanie informacji (na podstawie Korpusu dyskursu parlamentarnego z lat 1918–2021), ,,Świat i Słowo” 39, s. 15–34.
Google Scholar
Szpila G., 2017, Dolnołużycka frazeologia somatyczna, ,,Slavia Occidentalis” 74/1, s. 135–155.
Google Scholar
Tattersall I., 2010, Dzieje człowieka od jego początków do IV tysiąclecia p.n.e., tłum. E.K. Suskiewicz, Warszawa.
Google Scholar
Tomczyk J., 2008, W poszukiwaniu korzeni mowy artykułowanej, [w:] Swoistość człowieka? Język, red. J. Tomczyk, G. Bugajak, Warszawa, s. 67–93.
Google Scholar
Tyrpa A., 2005, Frazeologia somatyczna: związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała w gwarach polskich, Łask.
Google Scholar
Wysocka F., 1980, Polska terminologia lekarska do roku 1838. T. 1: Anatomia: proste prymarne nazwy nie motywowane, Wrocław–Warszawa.
Google Scholar
Wysocka F., 2007, Polska terminologia lekarska do roku 1838. T. 3: Anatomia, nazwy dwuwyrazowe, Kraków.
Google Scholar
Zakrzewski A. (red.), 1981, Otolaryngologia kliniczna, Warszawa.
Google Scholar