Z dorobku polskiej dialektologii przełomu XX i XXI wieku w zakresie badania gwary lasowskiej
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The article discusses the latest research regarding the dialect of the Lasowiacy, a subethnic group living at the conflux of the Vistula and the San in southern Poland. These studies are linguistic or ethnographic and verify the current state of the dialect, its stratification and functions in the fluid realities. Some researchers claim the present stage is one of “the emergence of an supraregional interdialect based on the Lasowiacy patois, whose usage encompasses a certain section of Subcarpathia” (Radwański 2013).
Downloads
Article Details
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Bąk S., 1929a, Gwara „lasowska” Grębowa i okolicy, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, t. 6, s. 12–18.
Google Scholar
Bąk S., 1929b, Morfologia gwary „lasowskiej” (Grębów i okolica, pod Tarnobrzegiem), „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU”, t. 33, s. 5–16.
Google Scholar
Bąk S., 1931, Ze słownictwa ludowego w powiecie tarnobrzeskim, „Lud Słowiański” t. II, s. 115–125.
Google Scholar
Bąk S., 1962, O niektórych cechach gwarowych między dolną Wisłoką, Wisłą i dolnym Sanem. Streszczenie, „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, 14, 1959, s. 7–13.
Google Scholar
Bąk S., 1965, Mazowieckie nazwy w budownictwie wiejskim na obszarze Puszczy Sandomierskiej, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 5, s. 235–239.
Google Scholar
Bąk S., 1980, Dzieje i perspektywy badań w zakresie nauk humanistycznych na obszarze Puszczy Sandomierskiej, [w:] Puszcza Sandomierska wczoraj i dziś. Zbiór rozpraw i artykułów, pod red. J. Półćwiartka, Towarzystwo Przyjaciół Regionu Lasowiackiego w Stalowej Woli, Rzeszów, s. 123–166. Bojanowskie szlaki Puszczy Sandomierskiej, 2010, tekst D. Garbacz, Wydawnictwo Sztafeta, Stalowa Wola.
Google Scholar
Buława Z., 1972, Morfologia gwary we wsi Wydrza w powiecie tarnobrzeskim (niepublikowana praca magisterska napisana pod kierunkiem S. Bąka, obroniona na Uniwersytecie Wrocławskim).
Google Scholar
Cygan S., 2011, Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi końca XX wieku na przykładzie Lasocina, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Kochanowskiego, Kielce.
Google Scholar
Dubisz S., Karaś H., Kolis N., 1995, Dialekty i gwary polskie. Leksykon, WP, Warszawa.
Google Scholar
Encyklopedia wiedzy o języku polskim, 1978, red. S. Urbańczyk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław.
Google Scholar
Furdyna J., 2014, Wiejski dom mieszkalny w widłach Wisły i Sanu. Forma i funkcja (1850–1965), Samorządowe Centrum Kultury w Mielcu, Mielec.
Google Scholar
Gajda S., 1982, Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Wrocław.
Google Scholar
Gajda S., 2006, Komunikacyjny model zróżnicowania współczesnej polszczyzny, [w:] Gwary dziś. 3: Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, red. J. Sierociuk, Poznańskie Towa- rzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 7–17.
Google Scholar
Gondek R., 2013, Słownik gwary lasowiackiej, Nowodębskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Samorządowy Ośrodek Kultury w Nowej Dębie, Nowa Dęba.
Google Scholar
Kapusta M., 2017, [rec.:] Jan Kutyła, Słownik gwary lasowiackiej Kamienia i okolicy na Rzeszowszczyźnie, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 101–104.
Google Scholar
Karaś H., 2018, Gwara lasowska – obszar, cechy, zróżnicowanie, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=mapa-serwisu&l2=&l3=&l4=lasowiacy-gwara-regionu-mwr (dostęp: 04.07.2018).
Google Scholar
Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar
Karaś H., 2018, Słowniki gwarowe, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-malopolski&l3=lasowiacy&l4=lasowiacy-slowniki (dostęp: 04.07.2018).
Google Scholar
Karaś M., 1956, Powieści ludu rzeszowskiego, [wybór i oprac.], Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar
Karaś M., 1958, Z problematyki gwar mieszanych i przejściowych, „Język Polski” XXXVIII, s. 286–296.
Google Scholar
Karaś M., 1963, Przegląd i charakterystyka badań językowych w Małopolsce południowej, „Zeszyty Naukowe UJ”, Nr LX, „Prace Językoznawcze”, z. 5, s. 341–354.
Google Scholar
Karaś M., 1969a/2017, O ludowych gwarach Rzeszowszczyzny, [w:] Z dziejów kultury i literatury ziemi przemyskiej. Zbiór szkiców, opracowań i utworów literackich, pod red. S. Kostrzewskiej Kratochwilowej, Przemyśl, s. 345–364; przedruk: M. Karaś, Ze studiów leksykologicznych i onomastycznych, wybór i opracowanie J. Reichan i M. Rak, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 55–73.
Google Scholar
Karaś M., 1969b/2017, Antroponimia, czyli nazwy osobowe Przędzela i okolicy w powiecie niżańskim, „Profile” 1, s. 25–48; przedruk [w:] tegoż, Ze studiów leksykologicznych i onomastycznych, wybór i oprac. J. Reichan i M. Rak, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 195–223.
Google Scholar
Karaś M., 1992, Wstęp do Słownika gwary wsi Nienadówka i okolicy w Rzeszowskiem Jana Bolesława Ożoga, [w:] Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, pod red. M. Ku- cały i J. Reichana, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków, s. 175–180.
Google Scholar
Kościuk A., 2014, Język – współczesne obserwacje, [w:] Źródła kultury ludowej Puszczy Sandomierskiej, red. K. Ruszel, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Kolbuszowa, s. 279–288.
Google Scholar
Kotula F., 1976, Znaki przeszłości. Odchodzące ślady zatrzymać w pamięci, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar
Kotula F., 1969, Folklor słowny osobliwy Lasowiaków, Rzeszowiaków, Podgórzan, Muzeum w Rzeszowie, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Google Scholar
Kucharzyk R., 2006, O podziałach dialektu małopolskiego, „Studia Dialektologiczne”, t. III, red. J. Okoniowa, Kraków, s. 33–46.
Google Scholar
Kunysz A., 1980, Wczesnośredniowieczne osadnictwo w widłach Wisły i Sanu (VI–XIII w.), [w:] Puszcza Sandomierska wczoraj i dziś. Zbiór rozpraw i artykułów, pod red. J. Półćwiartka, Towarzystwo Przyjaciół Regionu Lasowiackiego w Stalowej Woli, Rzeszów, s. 57–106.
Google Scholar
Kurek H., 2006, Zróżnicowanie polszczyzny wiejskiej a czynniki pozajęzykowe, [w:] Gwary dziś. 3: Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, red. J. Sierociuk, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 53–57.
Google Scholar
Kutyła J., 2016, Słownik gwary lasowiackiej Kamienia i okolicy na Rzeszowszczyźnie, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów.
Google Scholar
Mały słownik gwar polskich, 2009, oprac. zespół, pod red. J. Wronicz, Wydawnictwo LEXIS, Kraków.
Google Scholar
Matusiak S., 1880, Gwara lasowska okolic Tarnobrzega, Studium dyalektologiczne, Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, t. VIII, s. 70–179.
Google Scholar
Nitsch K., 1958, Dialekty języka polskiego, [w:] idem, Wybór pism polonistycznych, t. IV, Wrocław–Kraków, s. 7–115.
Google Scholar
Nitsch K., 1968, Wybór polskich tekstów gwarowych, wyd. III, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Oronowicz-Kida E., 2007, Rzeszowszczyzna w polskich badaniach etnograficznych i dialektologicznych, [w:] Literatura i język wczoraj i dziś, red. E. Błachowicz, J. Lizak, Rzeszów, s. 41–67.
Google Scholar
Ożóg J.B., 1992, Słownik gwary wsi Nienadówka i okolicy w Rzeszowskiem, [w:] Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, pod red. M. Kucały i J. Reichana, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków, s. 181–219.
Google Scholar
Ożóg K., 1978, Fonetyka i fonologia gwar Górna i Sokołowa Młp. w woj. rzeszowskim – studium porównawcze, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, z. 59, s. 159–169.
Google Scholar
Ożóg K., 2007, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, wyd. III, Biblioteka FRAZY, Rzeszów.
Google Scholar
Pawłowski E., 1966, Podział gwar małopolskich na tle wzajemnych wpływów gwarowych oraz nowych tendencji językowych, „Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, t. VI, s. 191–202.
Google Scholar
Pelcowa H., 2006, Pokoleniowość i sytuacyjność – dwa istotne czynniki różnicowania się języka mieszkańców współczesnej wsi, [w:] Gwary dziś. 3: Wewnętrzne zróżnicowa nie języka wsi, red. J. Sierociuk, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 139–153.
Google Scholar
Prucnal P., 2011, Współczesny system fonetyczny i leksykalny kilkunastu wsi środka polskiego Podkarpacia – studium socjolingwistyczne, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów (niepublikowana praca doktorska obroniona na Uniwersytecie Rzeszowskim, promotor: prof. dr hab. Kazimierz Ożóg; egzemplarz dostępny w Bibliotece Instytutu Polonistyki i Dziennikarstwa Uniwersytetu Rzeszowskiego).
Google Scholar
Radwański J., 2013, Język i tożsamość regionalna elit społecznych wsi lasowiackiej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków (niepublikowana praca doktorska obroniona na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, promotor: dr hab. Kazimierz Sikora).
Google Scholar
Reichan J., 1999, Gwary polskie w końcu XX w., [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka polskiego, red. W. Pisarek, Kraków, s. 262–278.
Google Scholar
Reinfuss R., 1980, Problem kultury ludowej Lasowiaków, [w:] Puszcza Sandomierska wczoraj i dziś. Zbiór rozpraw i artykułów, pod red. J. Półćwiartka, Towarzystwo Przyjaciół Regionu Lasowiackiego w Stalowej Woli, Rzeszów, s. 107–122.
Google Scholar
Ruszel K., 1978, Studia nad kulturą ludową Puszczy Sandomierskiej, Muzeum Okręgowe, Rzeszów.
Google Scholar
Ruszel K., 1994, Lasowiacy – materiały do monografii etnograficznej, Muzeum Okręgowe, Kolbuszowa.
Google Scholar
Ruszel K., 2004, Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Muzeum Okręgowe, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Rzeszów.
Google Scholar
Ruszel K., 2006, Ogólna charakterystyka regionu lasowiackiego, [w:] Tradycje naszej ziemi, ciągłość i trwanie, red. J. Bardan, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Kolbuszowa, s. 11–20. Słownik gwar małopolskich, 2016, t. 1, oprac. zespół, pod red. J. Wronicz, Instytut Języka Polskiego, Kraków.
Google Scholar
Słownik gwar małopolskich, 2017, t. 2, oprac. zespół, pod red. J. Wronicz, Instytut Języka Polskiego, Kraków.
Google Scholar
Stąpor I., 2017, Lasowiacy, dialektologia.uw.edu.pl/index.php? (dostęp: 15.10.2017).
Google Scholar
Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, 1992, pod red. M. Kucały i J. Reichana, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków.
Google Scholar
Topolińska Z., 1990, Charakter i dynamika językowych procesów integracyjnych w powojennej Polsce, „Socjolingwistyka” IX, s. 29–35. U źródeł etnografii w widłach Wisły i Sanu. Świadkowie, badacze, muzyka, 2012, zebrał i do druku przygotował ks. W. Gaj-Piotrowski, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Stalowa Wola.
Google Scholar
Urbańczyk S., 1962, Zarys dialektologii polskiej, wyd. II, Warszawa.
Google Scholar
Urbańczyk S., 1993, Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751–1950), Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU, t. 69, Secesja, Kraków.
Google Scholar
Węgier J., Oronowicz E., 1992, Język mówiony mieszkańców wsi Polski południowo-wschodniej, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Rzeszowie, Rzeszów.
Google Scholar
Wójtowicz J., 1964, O cechach mazowieckich w gwarach między Wisłą i Sanem, „Poradnik Językowy”, s. 373–378.
Google Scholar
Wójtowicz J., 1966, Charakterystyka fonetyczna gwar między Wisłą, Sanem, Wisłokiem i Wisłoką, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar
Wójtowicz J., 1967, O Lasowiakach i gwarze lasowskiej. Porównanie wniosków etnografa i językoznawcy, „Etnografia Polska”, t. II, 1967, s. 185–191.
Google Scholar
Wójtowicz J., 1968, Atlas gwarowy dawnej Puszczy Sandomierskiej, „Rocznik Przemyski”, t. 12, s. 343–395.
Google Scholar
Zagórski Z., 1984, W sprawie interdialektu, „Slavia Occidentalis” 41, s. 57–61.
Google Scholar
Żyga A., 1979, Portret regionalisty (geneza, prace, metoda, model), Muzeum Okręgowe, Rzeszów.
Google Scholar